Txantxarra hortzetako ehun gogorren (esmaltearen eta dentinaren) suntsipen lokalizatua da, azukre libreek bakterien hartziduren bitartez sortutako azpiproduktu azidoen bidez. Haurtzaroan zein helduaroan gertatzen den gaixotasuna da. Are gehiago, behin betiko hortzerian tratatu gabeko txantxarra munduan gehien ematen den egoera da. Dibulgazio-artikulu honetan, historian zehar bere agerpena azaltzeko sortu diren hipotesi etiopatogeniko nagusiak deskribatzen dira. Gaur egun, badakigu ezinbestekoa dela ahoko mikrobiotaren desoreka-egoera bat, disbiosi deritzona, lesioa ager dadin.
Gure osasun-sistemak tratamenduan oinarritutako ikuspegia izaten jarraitzen du, prebentzioari edo osasunaren sustapenari garrantzi nagusia eman beharrean. Gainera, desoreka bat dago gizarteak dituen beharren eta zerbitzuen eskuragarritasunaren eta kokapenaren artean. Hau da, hortzak zaintzeko zerbitzuak sarritan gutxien behar diren lekuetan egoten dira, gehien behar direnetan egon beharrean.
Gainera, odontologiako esku-hartze gehienak pribatuak izateak tratamendua sustatzen du, prebentzioa eta pazientearen jarraipena bultzatu beharrean. Era berean, dentistak osasun-sistemako gainerako profesionalengandik isolatuta egon ohi dira, lehen mailako arretarekin eta ospitalekoekin harremanik izan gabe.
Aho-hortzetako osasunaren arloko prebentzio-ekintzak normalean banakakoak izaten dira, ingurune klinikoan, dentistaren eta pazientearen artean. Estrategia prebentiboak banaka egiten direnean, estrategia global bat jarraitu gabe, ez dira eraginkorrak ahoko osasunaren arloko desberdintasunak murrizteko. Gainera, oso garestia izan daiteke, banakotasunean jartzen baitu arreta. Halaber, prebentzioaren arrakasta epe laburrera bideratzen da, eta ez da iraunkorra denboran zehar. Osasun publikoan, epe luzeko emaitzak lortu nahi dira; beraz, erabateko aldaketa egin beharko litzateke hortzetako txantxarrari eta ahoko gainerako gaixotasunei aurrea hartzeko politiketan.
Euskal Autonomia Erkidegoari dagokionez, 80ko hamarkadan Eusko Jaurlaritzak bi neurri hartu zituen: Haurren Hortzak Zaintzeko Programa (PADI) sortu zuen eta fluorizazioarekin hasi zen. Hamarkada bakoitzean egiten diren euskal ikerketa epidemiologikoetan ikusi denez, haurren txantxar-indizeak jaitsi egin dira, eta gaur egun Europako onenetakoak dira. Hala ere, badirudi Eusko Jaurlaritzak laster beste bi aldaketa handi egingo dituela bi neurri hauekin. Batetik, proposatu du ikasleek PADI programa erabiltzeko adina handitzea. Gaur egun, 7 eta 15 urte bitarteko ikasleek dute PADI programan parte hartzeko eskubidea, baina gobernuak 0 eta 5 bitarteko adin tartera handitu nahi du.
Bestalde, kontsumo publikoko uren fluorizazioa indargabetzeko lege-aurreproiektu bat dago. Legeria hori oraindik ez da indarrean jarri, hau da, momentuz EAEn uren fluorazioa ez da desagertu. Onartuz gero, komenigarria litzateke herritar guztien aho-hortzetako osasunean duen eragina monitorizatzea, bereziki gizarte-klase apalenena, horiek baitira, zalantzarik gabe, orain arte neurriari onura gehien atera diotenak.
Artikuluaren fitxa:
- Aldizkaria: Ekaia
- Zenbakia: 44
- Artikuluaren izena: Hortzetako txantxarra: etiopatogeniaren garapena eta osasun publikoaren erronka.
- Laburpena: Hortzetako txantxarraren etiopatogeniari buruzko ezagutzak asko aurreratu dira azken hamarkadetan, baina gaixotasunak osasun publikoarentzat erronka handia izaten jarraitzen du. Beharrezkoa da ikerketarekin jarraitzea eta prebentzio-estrategia berriak ezartzea, batez ere komunitate ahulenetan, gaixotasuna sorrarazten duten faktore soziodemografikoak kontuan hartuta. Gaur egun jarraitzen den estrategia prebentibo indibiduala ez da eraginkorra txantxarrak sortzen dituen desberdintasunei aurre egiteko. Azken hamarkadetan aho-hortzetako txantxarren indizeak jaitsi egin dira Euskal Autonomia Erkidegoan, PADI programari eta uren fluorizazioari esker; gaur egun Europako onenen artean daude. Hala ere, klase sozial baxuenek besteek baino indize askoz handiagoak dituzte. Hori dela eta, oso garrantzitsua da Eusko Jaurlaritzak, azkenean uraren fluorizazioa bertan behera uzten badu, azterketa metodologiko zorrotzak egitea erabaki horren eragina neurtzeko, bereziki talde ahuletan.
- Egileak: Jon Fernández-Bonet, Xabier Marichalar-Mendia eta Aitana Lertxundi
- Argitaletxea: UPV/EHUko argitalpen zerbitzua
- ISSN: 0214-9001
- eISSN: 2444-3255
- Orrialdeak: 11-26
- DOI: 10.1387/ekaia.24615
Egileez:
- Jon Fernández-Bonet doktorea UPV/EHUko Medikuntza eta Erizaintza Fakultateako Estomatología II Saileko ikertzailea da.
- Xabier Marichalar-Mendia UPV/EHUko Medikuntza eta Erizaintza Fakultateko Erizaintza Saileko ikertzailea da.
- Aitana Lertxundi UPV/EHUko Medikuntza eta Erizaintza Fakultateko Prebentzio Medikuntza eta Osasun Publikoa Saileko ikertzailea da.
Ekaia aldizkariarekin lankidetzan egindako atala.
