Quanta Magazine Archives - Zientzia Kaiera

Simons Foundation-ek argitaratzen duen Quanta Magazine aldizkariko artikuluen hautaketa. Quanta Magazinek fisikaren, matematikaren, biologiaren eta informatikaren garapenari buruzko gaiak jorratzen ditu eta argitaletxearekin egindako hitzarmen bati esker itzuli dira artikuluak.

1940. urtean, alemanek preso hartu zuten Jean Leray matematikari eta artilleriako ofiziala. Baina Lerayk topologoa zela esan zien; izan ere, beldurra ematen zion bere benetako espezialitatea hidrodinamika zela esateak, gerran alemanei laguntzera behartuko zutelakoan. Preso egon zen ia bost urteetan […]

Hutsaren desintegrazioa ezagutzen dugun unibertsoa suntsi dezakeen prozesua da, eta uste genuena baino 10.000 aldiz lehenago gerta liteke. Zorionez, denbora asko falta da horretarako. Fisikariek “hutsa” aipatzen dutenean, badirudi “espazio hutsa” esan nahi dutela; eta, neurri batean, hala da. Zehazki […]

Egun, askok uste dute badakitela zer den ikasketa automatikoa: ordenagailuak “elikatzen” dira “entrenamendu datu” pila batekin, gauzak nola egin “ikas dezaten”, hori nola egin behar duten guk zehazki zehaztu behar izan gabe. Baina ordenagailuak ez dira txakurrak, datuak ez dira […]

Informatikari teorikoak ideia konplexuez arduratzen dira. Baina ahal duten neurrian, beti nahiago dute ideia sinpleekin lan egitea. Erregulartasunaren lema izeneko 2009ko tresna batek hori egiteko modu bikaina eskaintzen die. Izan ere, problema edo funtzio konputazional jakin bat zati sinpleagoetan banatzea […]

Duela gutxi jakinarazi da Balon izeneko proteinaren deskubrimendua. Proteina hori gai da proteina berrien zelula ekoizpena erabat gelditzeko. Balon permafrost artikoan hibernatzen duten bakterioetan aurkitu da, baina badirudi beste organismo askok ere ekoizten dutela eta bizitzaren zuhaitz osoan alde batera […]

Duela 13.800 urte inguru, kosmos osoa energia bola txiki, trinko eta bero batek osatzen zuen, eta, bat-batean, bolak eztanda egin zuen. Eta horrelaxe hasi zen dena, Big Bangari buruzko historia zientifiko estandarraren arabera. Teoria hori 1920. urtean plazaratu zen lehen […]

Imajina ezazu oihan tropikal birjina batera bidaltzen zaituztela basoko bizitzaren errolda egiteko. Animalia bat ikusten duzun bakoitzean, argazki bat ateratzen duzu. Zure argazki digitalak ateratako argazki guztien erregistroa eramango du, baina zuri animalia bakarren kopurua baino ez zaizu interesatzen, oraindik […]

1940. urtean, Rouengo (Frantzia) kartzelatik, André Weilek XX. mendeko matematikaren esparruko gutunik garrantzitsuenetako bat idatzi zuen. Zigorra betetzen ari zen Frantziako armadan sartzeari uko egin ziolako, eta egunak igarotzen zituen gutunak idazten, gehien bat bere arreba Simoneri zuzenduak. Simone filosofo […]

2022an, Londresko Queen Mary Unibertsitateko Ekologia Sentsorialaren eta Erleen Portaeraren Laborategiko ikertzaileek behatu zuten erlastarrek portaera aipagarri bat zutela: izaki iletsu eta ñimiño horiek jolas gisa soilik deskribatu zitekeen jarduera batean parte hartzen zuten. Erleei zurezko bola txikiak ematean, bolak […]

Antzinakoek aldizkakotasuna nabaritu zuten, eta hark hasiera eman zion eguzki-eklipseen eta, oro har, astronomiaren ulermen gero eta zabalagoa izateari. (Bideoa: Stephanie Swart, Kristina Armitage eta Emily Buder – Copyright lizentziapean. Iturria: Quanta Magazine) Historiaren zati handi batean, eguzki-eklipseak subiranoarentzako berri […]

Hurrengo ekitaldiak

Bidebarrieta Zientifikoa. Teknologia kuantikoak: zer da hori?

2024ko abenduaren 18a

Bidebarrieta Liburutegia

Bidebarrieta Kalea, 4, Bilbo

Zientziaren Ertzetik: Bakterio ahaldunak? Antibiotikoekiko erresistentzia garatu duten bakterioak

Ohikoa da entzutea bakterioek geroz eta erresistzentzia handiagoa erakusten dutela antibiotikoen aurrean. Arazo hutsala eman dezake, baina antibiotikoekiko erresistentzia horrek badu bere garrantzia. Are gehiago, bakterio horien ugaritzea mehatxu biologiko bihurtu da eta horrek arriskuan jartzen du gure etorkizuna eta osasuna.

2025ko urtarrilaren 10a

Bizenta Mogel Biblioteka

Komentukalea, 8, Durango

Bertsomatika: matematika eta bertsoak uztartzen dituen ekimena

Bertsomatika 2025 urterako Bidebarrieta Zientifikoaren lehen proposamena da. Ekimen honek matematika eta bertsolaritza uztartuko ditu, ezagutzaren eta kulturaren adar horren arteko elkarrizketa sortuz. Proposamen honek bi elementu oso desberdin ditu. Alde batetik, María Ángeles García Ferrero Madrilgo Matematika Zientzietako Institutuko zientzialari titularrak, Kiko “Dr. Hipotenusa” Belchí irakasle eta dibulgatzaile zientifikoak…

2025ko urtarrilaren 15a

Bidebarrieta Liburutegia

Bidebarrieta kalea, 4, Bilbo