Quanta Magazine Archives - Page 2 of 3

Simons Foundation-ek argitaratzen duen Quanta Magazine aldizkariko artikuluen hautaketa. Quanta Magazinek fisikaren, matematikaren, biologiaren eta informatikaren garapenari buruzko gaiak jorratzen ditu eta argitaletxearekin egindako hitzarmen bati esker itzuli dira artikuluak.

Zahartzea araurik gabeko prozesutzat har daiteke. Denborak aurrera egin ahala gure zeluletan eta gorputzetan kolpeak eta makadurak biltzen dira, eta horren ondorioz disfuntzioak, akatsak, eta, besterik ezean, heriotza aurki ditzakegu. Hala ere, 1993an egindako aurkikuntza baten ondorioz, interpretazio hori aldatu […]

Gure bizitzak gero eta digitalagoak dira, eta segurtasuna kriptografiaren menpe dago. Mezu pribatu bat bidaltzean edo faktura bat online ordaintzean, gure datuak sekretupean mantentzeko diseinatutako algoritmoen menpe gaude. Baina jakina, pertsona batzuek sekretu horiek deskubritu nahi dituzte. Hori dela, ikertzaileek […]

Eboluzioa konplikatua da. Biologia ebolutibo modernoaren zati handi batek prozesuaren osteko indarren ageriko ausazkotasuna (mutazioak nola gertatzen diren, adibidez) biosfera osoan aplikatzen diren funtsezko printzipioekin lotu nahi du. Biologoen zenbait belaunaldik eboluzioaren logika behar beste ulertzeko itxaropena izan dute, nola […]

Txikiak ginenean, plan burutsua iruditzen zitzaigun: aurpegia ur beroz busti eta aldaroka sartzen ginen sukaldean, aingeruak negar batean jar zitzakeen hasperenak botata. Eta uste genuen gurasoek kopeta gorritua ukitu eta sukarra geneukala pentsatuko zutela, eta horrela ez genuela eskolara joan […]

Eugenio Calabi matematikari sortzailea zen kideentzat: “eraldatzaile originala” Xiuxiong Chen ikasle ohiak adierazi zuen bezala. 1953an hasi zen Calabi ordura arte inork irudikatu ez zituen formak ikusten. Beste matematikari batzuen iritziz, ezinezkoa zen forma horiek egotea. Baina handik pare bat […]

Entzefaloa komunikatiboa ez bada, ez da ezer. Neuronak dira organo eleketari horretako hiztunak, eta elkarren artean komunikatzen dira pultsu elektrikoak trukatuta, horretarako neurotrasmisore izeneko mezulari kimikoak erabiliz. Prozesu hori segundo batean mila milioi aldiz errepikatzean, garunak substantzia kimikoen taldeak ekintza […]

1956an, Davide Pines-ek fantasma bat formulatu zuen. Uhin elektrikoen itsasoak zeudela iragarri zuen, elkarren artean neutralizatu zitezkeenak eta ozeano osoa geldi utz zezaketenak, bai eta banakako olatuak sortzen eta birsortzen zirenean ere. Bitxikeria hori (Pinesen deabrua izena jarri zioten) elektrikoki […]

Ekologoen ustez, oihan tropikalek enigma asko dituzte. Hektarea bakar batek ehunka zuhaitz espezie izan ditzake, poloetatik hurbilen dauden basoetan baino askoz gehiago. Espezie horiek, nolabait, hain ugaritasun zorabiagarrian bizi dira; eta, naturalistek eta ekologoek batzuetan adierazi duten bezala, baso tropikalek […]

Algoritmoak toki guztietan daude. Gure bidaiak optimizatzen dituzte, ordainketak prozesatzen dituzte eta trafikoaren fluxua koordinatzen dute Interneten. Termino matematiko zehatzetan artikulatu daitekeen arazo bakoitzarentzat hori ebatz dezakeen algoritmo bat dagoela dirudi, gutxienez printzipioz. Baina ez da hala: itxuraz arruntak diren […]

Zulo beltzaren nozio modernoa gurekin egon da 1916ko otsailetik, Albert Einsteinek bere grabitatearen teoria azaldu eta hiru hilabetera. Orduan, Karl Schwarzschild fisikariak, Lehen Mundu Gerran Alemaniako armadan izandako borroken erdian, artikulu bat argitaratu zuen, inplikazio harrigarriekin: eremu guztiz esferiko baten […]

Hurrengo ekitaldiak

Bueltan da Bilbo Zientzia Plaza, zientzia paisaia kulturalean errotzen duen ekimena

Bilbo Zientzia Plaza, zientzia-dibulgazioaren ekimen handiena, bueltan da. Ezagutza zientifikoaren dibulgazioa paisaia kulturalaren elementu bat gehiago bilakatu duen ekimena irailaren 10ean hasi eta 30era arte luzatuko da aurten eta, beste behin ere, Euskalduna Bilbao, Bizkaia Aretoa-UPV/EHU eta Bidebarrieta Liburutegia zientziaz hitz egiteko eszenatoki bihurtuko dira. Bertan hitzaldi, ikuskizun, antzerki eta…

2024ko irailaren 10a — 2024ko irailaren 30a

Euskalduna Bilbao-Bizkaia Aretoa UPV/EHU-Bidebarrieta Liburutegia

Bilbo

GEAS: Lurra aztertzen duten emakumeak

GEAS: Lurra aztertzen duten emakumeak garai, testuinguru historiko eta nazionalitate desberdinetako 12 emakume geologori ahotsa emateko bidaia proposatzen du. Erakusketaren protagonista diren emakume guztiek izendatzaile komuna dute: arrasto ezabaezina utzi zuten ezagutzaren geruzei buruz.

2024ko irailaren 10a — 2024ko irailaren 30a

Bizkaia Aretoa UPV/EHU

Abandoibarra Etorbidea, 3, Bilbo

“El secreto de la naturaleza” dokumentala, Donostian

Euskadiko Filmategiak eta Euskal Herriko Unibertsitateko Kultura Zientifikoko Katedrak “El secreto de la naturaleza” dokumentala proiektatuko du. Juan Ignacio Peréz Iglesias Zientzia, Unibertsitate eta Berrikuntza sailburuak eta Joxean Fernandez Euskadiko Filmategiko zuzendariak aurkeztuko dute filma.

2024ko irailaren 12a

Tabakalera

Andre Zigarrogileen Plaza, 1, Donostia

Itsasoko energia berriztagarrien aukerak eta kutsaduraren erronka aztergai NAUKAS PROn

Itsasoko energia berriztagarriak edota ozeanoetan aurki daitezkeen mikroplastikoen arazoa aurtengo NAUKAS PROn hizpide izango dira, beste hainbat gairen artean. Izan ere, aurten ere ikertzaileak Euskalduna Bilbaoko eszenatokira igoko dira arlo horietan egin diren azken ikerketen inguruan hitz egiteko.

2024ko irailaren 19a

Euskalduna Bilbao

Abandoibarra etorbidea, 4, Bilbao