Zientzia Kaiera — Kultura Zientifikoko Katedra

Kultura Zientifikoko Katedra

Quanta Magazine

Kategorien artxiboa 42 artikulu

Simons Foundation-ek argitaratzen duen Quanta Magazine aldizkariko artikuluen hautaketa. Quanta Magazinek fisikaren, matematikaren, biologiaren eta informatikaren garapenari buruzko gaiak jorratzen ditu eta argitaletxearekin egindako hitzarmen bati esker itzuli dira artikuluak.

Matematikak frogatu du Hawking oker zebilela muturreko zulo beltzei buruz

fisika

Unibertsoa ulertzeko, zientzialariek anomaliak aztertzen dituzte. “Muturreko kasuei buruz gehiago jakin nahi dugu, mugan dauden kasu berezi horiei buruz”, adierazi du Carsten Gundlachek, Southamptoneko Unibertsitateko fisikari matematikariak. Zulo beltzak kosmosaren mutur enigmatikoak dira. Horien barruan, materia hain dago trinkotuta non […]

Zer dira sortak?

matematika

1940. urtean, alemanek preso hartu zuten Jean Leray matematikari eta artilleriako ofiziala. Baina Lerayk topologoa zela esan zien; izan ere, beldurra ematen zion bere benetako espezialitatea hidrodinamika zela esateak, gerran alemanei laguntzera behartuko zutelakoan. Preso egon zen ia bost urteetan […]

Zer da ikasketa automatikoa?

matematika teknologia

Egun, askok uste dute badakitela zer den ikasketa automatikoa: ordenagailuak “elikatzen” dira “entrenamendu datu” pila batekin, gauzak nola egin “ikas dezaten”, hori nola egin behar duten guk zehazki zehaztu behar izan gabe. Baina ordenagailuak ez dira txakurrak, datuak ez dira […]

Ekitatearen gaiak argitu egin du zer den zaila

matematika teknologia

Informatikari teorikoak ideia konplexuez arduratzen dira. Baina ahal duten neurrian, beti nahiago dute ideia sinpleekin lan egitea. Erregulartasunaren lema izeneko 2009ko tresna batek hori egiteko modu bikaina eskaintzen die. Izan ere, problema edo funtzio konputazional jakin bat zati sinpleagoetan banatzea […]

Lurreko bizitza gehiena lozorrotuta dago

biologia

Duela gutxi jakinarazi da Balon izeneko proteinaren deskubrimendua. Proteina hori gai da proteina berrien zelula ekoizpena erabat gelditzeko. Balon permafrost artikoan hibernatzen duten bakterioetan aurkitu da, baina badirudi beste organismo askok ere ekoizten dutela eta bizitzaren zuhaitz osoan alde batera […]

Matematiken bidez Big Bangaz harago arakatzea

fisika matematika

Duela 13.800 urte inguru, kosmos osoa energia bola txiki, trinko eta bero batek osatzen zuen, eta, bat-batean, bolak eztanda egin zuen. Eta horrelaxe hasi zen dena, Big Bangari buruzko historia zientifiko estandarraren arabera. Teoria hori 1920. urtean plazaratu zen lehen […]

Informatikariek zenbatzeko modu efiziente berri bat asmatu dute

matematika teknologia

Imajina ezazu oihan tropikal birjina batera bidaltzen zaituztela basoko bizitzaren errolda egiteko. Animalia bat ikusten duzun bakoitzean, argazki bat ateratzen duzu. Zure argazki digitalak ateratako argazki guztien erregistroa eramango du, baina zuri animalia bakarren kopurua baino ez zaizu interesatzen, oraindik […]

Matematiketarako Rosetta harria

matematika

1940. urtean, Rouengo (Frantzia) kartzelatik, André Weilek XX. mendeko matematikaren esparruko gutunik garrantzitsuenetako bat idatzi zuen. Zigorra betetzen ari zen Frantziako armadan sartzeari uko egin ziolako, eta egunak igarotzen zituen gutunak idazten, gehien bat bere arreba Simoneri zuzenduak. Simone filosofo […]

Intsektuek eta beste animalia batzuek badute kontzientzia

zoologia

2022an, Londresko Queen Mary Unibertsitateko Ekologia Sentsorialaren eta Erleen Portaeraren Laborategiko ikertzaileek behatu zuten erlastarrek portaera aipagarri bat zutela: izaki iletsu eta ñimiño horiek jolas gisa soilik deskribatu zitekeen jarduera batean parte hartzen zuten. Erleei zurezko bola txikiak ematean, bolak […]