Hegaztiek mokotik ere gal dezakete beroa. Moko luzea duten tukanak bezalako hegaztiek bero asko gal dezakete gorputz atal horretatik. Izan ere, ezaguna da mokotik iragaten den odol-fluxua kontrol fisiologikoaren menpe dagoela. Hortaz, tukanaren mokoak laguntzen du, hegan egiterakoan, gertatzen den metabolismoaren igoeraren ondorioz sortzen den gehiegizko beroa xahutzen eta, horretarako, mokora doazen odol-hodi guztiak irekita mantentzen ditu; odol-fluxu handia gertatzen da mokoaren azalaren azpitik horrela. Aldiz, geldirik daudenean edo hotza egiten duenean, odol-hodi horiek itxita edo ia itxita egoten dira eta odol-fluxua oso mugatuta dago. Tukanek, horrela, ia ez dute galtzen berorik mokotik. Adibide hori ona da tukan gehienak leku beroetan bizi direlako eta beroa galtzeko beharrak handiak eta aldakorrak izan daitezkeelako. Baina mokoa garrantzitsua da tukanentzat ez ezik, hegazti guztietantzat ere. Izatez, lotura argia dago hegaztien mokoaren tamaina eta bizi direneko tokiko tenperaturaren artean. Positiboa da harreman hori, alegia toki beroetan bizi diren hegaztiek moko handiagoa dute leku hotzetan bizi direnek baino.
Noski, leku jakin batean ehunka edo milaka urte egon diren animaliek denbora luze eduki dute euren anatomia leku horretako baldintzetara egokitzeko. Hortaz, mokoen tamaina, horrelako iraupen luzeko moldatze baten ondorioa da neurri batean bederen. Baina duela gutxi, zientzialariek behatu dute epe laburrean ere finka daitekeela mokoaren tamaina eta tenperaturaren arteko harremana. Izan ere, tamaina desberdina izan daiteke hegaztia hazten den lekuko tenperaturaren arabaera. Hortaz, tenperatura hotzen menpe mantenduriko txitek moko txikiagoa garatzen dute tenperatura beroetan hazitakoek baino. Beraz, bi ezaugarri horien –tenperaturaren eta moko-tamainaren- arteko harremana, jaio eta hurrengo asteotan zehar finka daiteke neurri batean bederen.
Coturnix japonica galeper japoniarrarekin egindako ikerketa batean heldu dira ondorio horretara. Bi tenperatura desberdinetan hazi zituzten txitak, 35 eta 15ºC-an hain zuzen ere. Bada, 35ºC-an hazitako galeperrek moko handiagoa garatu zuten 15ºC-an hazitakoek baino. Eta areago, gero, tenperatura hotzetan neurketak egin zirenean, tenperatura beroen menpe hazitako galeper japoniarrek, tenperatura garaigoa zuten mokoaren gainazalean eta, beraz, bero gehiago galtzen zuten hortik. Horrek esan nahi du moko handiagoa garatzeaz gain, odol hodi dentsitate garaiagoa dagoela baldintza beroan hazitako galeperren mokoetan baldintza hotzean hazitakoenetan baino.
Tenperatura garai eta tenperatura apalen menpe hazitako txiten mokoen tamainak desberdinak dira hortaz, eta seguru asko horrek azaltzen du latitude desberdinetan bizi diren hegaztien mokoen tamainen arteko desberdintasunen zati bat. Baina kontuz, horrek ez du esan nahi latitudeetan eta altueretan zehar ikusitako hegaztien mokoen tamainen arteko aldagarritasun osoa garapen-malgutasun horri dagokionik. Hau da, lekuan lekuko tenperatura-baldintzen arabera aldatuz joan da hegaztien espezie eta populazio desberdinen aleen mokoaren tamaina.
Hortaz, hegazti baten mokoaren tamaina, tenperaturaren eraginari dagokionez, bi fakore mota daude tartean, hegaztiaren garapenean izandako tenperatur baldintzak batetik (malgutasun fenotipikoa), eta hegaztiaren leinuaren historian zehar jasan dituen tenperatur araua bestetik (moldatze genetikoa). Bi eragin mota, hortaz.
Iturria: G. Burness, J. R. Huard, E. Malcolm, G. J. Tattersall GJ. (2013): “Post-hatch heat warms adult beaks: irreversible physiological plasticity in Japanese quail”. Proc R Soc B 280: 20131436. http://dx.doi.org/10.1098/rspb.2013.1436
Egileaz: Juan Ignacio Pérez Iglesias (@Uhandrea) UPV/EHUko Fisiologiako katedraduna da eta Kultura Zientifikoko Katedraren arduraduna.