Hegaztiek ahalmen harrigarriak dituzte eta badira, antza, suteak hedatzen dituztenak ere.
Txori kantariek, adibidez, ahots-ahalmen oso bereziak dituzte, ahalmen bikainak batzuetan. Agian kasurik deigarriena da urtero emea gorteiatzeko urtero soinu berri bat ikasten duten arren espeziearena. Pergolagile arrek, oso pergola konplexuak eraikitzen dituzte, kolore anitzeko egiturak beraiek; hauek ere bere bikotea liluratzeko egiten dute. Beste hegazti batzuek kakoak bezalako tresnak egiten dituzte, adibidez kakoak, gauzak toki estuetatik gauzak ateratzeko. Bele batzuek gizakiak errekonozitzen dituzte, eta luzaro gogoratzen dituzte, batez ere beldur badabiltza gizaki horiekin. Badira jolastu egiten duten hegaztiak ere. Ezaguna da gainera batzuek migratu egiten dutela, eta beren migrazioetako batzuk izugarriak dira ikuspegi fisikotik zein kognizioaren ikuspegitik ere. Bukatzeko, badakigu txori batzuk gai direla berehalako saria baztertu eta sari hobearen zain geratzeko.
Beste zehaztapen bat, aspaldi eztabaidatua eta azkenean egia modura egiaztatzeko bidean dagoena: hegazti harrapakari batzuek nahita hedatzen dituzte sute batzuk. Suhiltzaile batzuek baieztatu dute ikusiak dituztela hainbat hegazti kontrol pean zeuden suteak berpizten. Joan den mendeko 80.eko hamarkadan egin ziren horrelako baieztapenetako batzuk, baina garai hartan suhiltzaile gehienak ezezkoan zeuden, eta pentsatzen zen zorizko gertaerak izango zirela. Hala ere, badirudi zalantzak uxatzen joan direla.
Izan ere, egiazkotzat jo izan dira baieztapen berri batzuk, ornitologo eta suhiltzaile batzuek lekuko batzuei entzunda. Hegazti harrapari batzuek zinez hedatzen dituzte nahita suteak. Journal of Ethnobiology aldizkarian plazaratu dituzte ikerkuntzaren emaitzak.
Hauek hartu dituzte aztergai Australiako Ipar sabanetan: Milvus migrans (miru beltza), Haliastur sphenurus (miru txistularia) eta Falco berigora (belatz berigora). Dena dela, ikertzaileek baieztatua dute Australiako beste zonalde batzuetan ere berdin gertatzen dela. Izatez, mokoan edo hanketan eramaten dituzte sutan dauden adaxkak, oraindik sutea iritsi ez den zonaldeetara. Batzuetan banaka jokatzen dute, baina batzuetan elkarlanean. Ez dute beti bere helburua lortzen, baina oso maiz, salbu zeuden tokietara eramaten dute sutea. Dirudienez, banako batzuek baizik ez dute horrelakorik ikasten, baina normalean egoera jakin batzuetan egiten dute hau: sutea barrera batean geldirik dagoenean, edo sutea suhiltzaileek itzali dituztenean.
Bagenekien hegazti batzuk suteez baliatzen direla harrapakinak eskuratzeko, baina oraingo honetan ikusi da era aktiboan hartzen dutela parte miruek eta belatzek. Hau, oso kognizio maila handikoa da.
Pentsatu ohi dugu hegaztiak ez direla oso adimentsuak, besteak beste buru txikikoak direlako. Ez da ordea hori egia: eboluzioan bere entzefaloa gainerako gorputza baino askoz ere gutxiago txikitu zen, aitzindari zituzten dinosauroen aldean.
Beren entzefaloa, gainera, ez da oso ezezaguna guretzat, eta agian ez gara gauza hegaztien burmuina ebaluatzen, hain zuzen ere gure burmuinetik oso urrun dagoelako. Prometeok jainko-jainkosei sua lapurtu zien eta gizaki hilkorroi eman zigun, baina baliteke hegazkin harrapakari hilkorrei ere eman izana.
Egileaz: Juan Ignacio Pérez Iglesias (@Uhandrea) UPV/EHUko Fisiologiako katedraduna da eta Kultura Zientifikoko Katedraren arduraduna.
Hizkuntza-begiralea: Juan Carlos Odriozola
Oharra: Jatorrizko artikulua Cuaderno de Cultura Científica blogean argitaratu zen 2018ko maiatzaren 6an: Las aves de Prometeo.
1 iruzkina
[…] harrapakari batzuek nahita hedatzen dituztela sute batzuk kontatu dute Juan Ignacio Pérez Iglesiasek. Dirudienez, banako batzuek baizik ez dute horrelakorik ikasten, baina normalean egoera jakin […]