Kolaborazioak
Kategorien artxiboa 1233 artikulu
Vera Martha 1929ko abuztuaren 22an jaio zen Buenos Airesen, Argentinan. Alejandro Winitzky eta Rosa Schajnovidzeren alaba zen. Goi-mailako ikasketak hasi zituen Buenos Aireseko Unibertsitateko Zientzia Zehatzen eta Natura Zientzien Fakultatean, 1947an. Julio Rey Pastor (1888-1962) zen orduko Matematika Saileko burua […]
Informatikaren koloso bat
Bigarren Mundu Gerran, Bletchley Park inteligentzia zerbitzu britainiarren zentro neuralgikoetako bat izan zen. Ultra izenpean, Ingalaterrak Alemania naziaren armadari eta diplomaziari atzematen zizkien komunikazio guztiak deszifratzen ziren han, eta historiara pasa zen, batez ere, Alan Turing matematikari ingelesaren eta Atlantikoko […]
Mundu mailako surf-olatuak: klima-aldaketaren aurkako babes-figurak
Pasa dira jada hainbat urte Mundakako olatu ospetsua guztiz desagertzeko arriskuan egon zenetik. Garai hartan, duela 20 urte, Urdaibai itsasadarraren ibilbidea guztiz eraldatu zuen egun arte egindako dragatzerik handienak (287.000 m³). Prozesu horrek olatu ospetsua suntsitu zuen eta, horrez gain […]
Lurdes Ondaro, kosmologoa: “Unibertso txikiak egiten ditugu, ea antzik duten benetakoarekin”
Lurdes Ondaro Mallea fisikaria da, eta kosmologia konputazionalean ikertzen du. Aitortu duenez, ordea, txikitan ez zen zerura begira egoten zen horietakoa. Gerora sortu zitzaion irrika: “La1ko dokumentalak ikustea gustatzen zitzaidan, espaziokoak, kuantikakoak… Gehiago jakiteko gogoa piztu zidaten, eta, horretako, banekien […]
Aireko zakuen funtzio berri (eta ustekabeko) bat
Energiaren ikuspegitik hegaztien hegaldia mirari bat da. Hegaztien muskuluek, eta bereziki bular-muskuluek, energia handia behar dute beren funtzioa betetzeko. Muskulu ahaleginaren eta tenperatura konstantea mantendu behar izatearen ondorioz, hegaztiek elikagai ugari kontsumitzen dituzte egunero, oro har, beren gorputz masaren % […]
Joko-teoria eta garraio-sareak
Garraio-sareak errepidez osaturiko sareak dira. Bertan, zenbait ibilgailu ibiltzen dira: kotxeak, furgonetak, kamioiak, motorrak, autobusak eta abar. Gainera, garraiobide bakoitzak erabakiak hartu ahal ditu errepidean; alegia, ibilgailu batek aurreko ibilgailua aurreratu ahal du edo errepidearen alde berean jarraitu ahal du […]
Arrokek ere badute pasaportea
Aurkikuntzak eztabaida arkeologiko sutsua piztu du duela milaka urte sei tonatik gorako bloke arrokatsu horren garraio prozesuari buruz. Eta, kasu honetan, bigarren planoan geratu da Geologiak izan duen garrantzia; baina, diziplina hori gabe, ezinezkoa izango litekeen aurkikuntza egitea. Stonehenge aztarnategi […]
Karbohidratoekiko zaletasuna oso aspaldikoa izan daiteke
Ezaguna da ehiztari-biltzaile izatetik nekazaritzan eta abeltzaintzan oinarritutako bizi modu baterako trantsizioan gizakiak hainbat aldaketa biologiko izan zituela egokitzapen genetikoaren ondorioz. Horien artean, nabarmenena agian laktosarekiko tolerantziarena izan da, horren bitartez gizaki askok animalietan eratorritako produktu lakteoak dietara sartzeko modua […]
Martikara mota berri bat
Hain zuzen ere, planeten azaleren gaineko talkek oso ikuspegi garrantzitsua eman digute gure Eguzki Sistemaren historiari eta bilakaerari buruz. Baina banakako informazioa ere eman diezagukete xehetasunez azter ditzakegun gorputzetako bakoitzaren bilakaerari eta jarduera mailari buruz. Izan ere, Marten, beste edozein […]
Fisikan arrakasta duten emakumeek gizonezkoen ezaugarriak hartzen dituzte beren gain?
Ikerketa askok aztertzen dute zergatik emakumeek ez duten fisikan parte hartzen edo zergatik jasaten duten hain neke handia diziplina horretan. Jaimie Miller-Friedmann-en, Judith Hillier-en eta Nicola Wilkin-en azterlanak, Erresuma Batuan egin dutenak, eliteko fisika akademikoa du ardatz, bai eta haren […]