Ketaminaren eragin antidepresiboak. Ekintza mekanismo berriak farmako antidepresiboen bilaketarako

Leire Borrega, Miquell Saumell, Amaia Isasti, Xabier Aretxabala, Imanol Gonzalez-Burguera, Maider López de Jesús, Gontzal Garcia del Caño, Joan Sallés, Sergio Barrondo

Ketaminak erakutsitako eragin antidepresibo azkarrek eta iraunkorrek goitik behera aldatu dute farmako antidepresibo berrien ikerkuntza.

Izan ere, ketaminaren eraginkortasunak agerian jarri ditu orain arte onartutako depresioaren inguruko hipotesi etiologikoek farmako antidepresiboen garapenean inposatutako hertsadurak.

Beste Medikuntza-arloetan ez bezala, Psikiatrian gaixotasun psikiatrikoei buruzko hipotesi etiologikoak ebidentzia farmakologikoetan oinarritzen dira. Horrela, 1950eko hamarkadan depresioaren kontrako farmakoak garatzen hasi ziren, behin ikusita zer-nolako eraginak zituzten tuberkulosiaren kontrako farmako batzuek. Lehenengo antidepresiboek neurotransmisio monoaminergikoa bultzatzen zutenez, hipotesi monoaminergikoa sortu zen, eta depresioaren inguruko ikerkuntzak serotoninaren, noradrenalinaren eta dopaminaren (monoaminen) gutxiagotzea hartu zuen oinarri.

Nahiz eta depresioaren inpaktu ekonomiko eta soziala oso handia izan, azkeneko hamarkadetan ez da aurrerapen nabarmenik egon gaixotasunaren tratamendu farmakologikoan, eta egungo antidepresibo gehienek 50eko hamarkadan sortutako teoriari jarraituz, monoaminen mailen igoera eragiten dute garunean. Tamalez, klinikan erabiltzen diren farmakoek ez dute profil terapeutiko desiragarririk erakusten: eragin terapeutikoa igartzeko denbora luzeegia da (bizpahiru aste), eragin desiragaitz ugari dituzte eta kasuen heren batean ez dira eraginkorrak.

Dena den, farmako antidepresiboen garapenean ez bezala, depresioari buruzko ikerkuntzan aurrerapenak egon dira, eta egun badakigu zenbait aldaketa morfologiko gertatzen direla, batez ere kognizioaz, gogo aldarteaz eta oroimenaz arduratzen diren garuneko eremuetan. Beraz, depresioaren oinarrian dauden aldaketa morfologiko horiek zuzentzea izan beharko litzateke farmako berrien helburu nagusia.

Testuinguru honetan, 90eko hamarkadan agerian jartzen hasi zen ketaminak eta ketamina bezalako NMDA hartzaileen antagonistek sintoma depresiboen hobekuntza eragiten zutela, animaliekin egindako ikerketetan. Azken urteetan, entsegu kliniko ugari gauzatu dira depresioa pairatzen duten pazienteekin, eta ketaminaren dosi subanestesikoek egoera depresiboen hobekuntza azkarra eta iraunkorra eragiten dutela erakusten duten ebidentziak sendotu dira.

Ketaminaren eragin antidepresiboak maila zelularrean azaltzeko, sinaptogenesi azkarra bultzatzeko duen gaitasuna proposatu da ekintza mekanismo nagusi bezala. Ketaminak neuronetan aldaketa morfologiko azkarrak eragiten dituela ikusi da; esaterako, kortexeko neurona piramidaletan arantza dendritikoen kantitatearen igoera azkarra eragiten duela deskribatu da. Depresioan gertatzen den atrofia neuronala eta neuronen arteko komunikazioaren jaitsieraren kontrako efektua erakusten du, alegia.

Dena den, ketaminak eragindako efektu antidepresiboen mekanismo neurobiologikoak konplexuak dira, eta ezin dira azaldu NMDA hartzaileen blokeoaren bidez soilik. Izan ere, ketamina organismotik desagertzen denean ere mantentzen dira efektu hauek, beraz, NMDA hartzaileen blokeoaren ondorioz martxan jartzen diren zenbait mekanismo eta egokitze-aldaketa izango lirateke luzaroko efektu antidepresiboaren arduradun.

Ketaminak depresioaren tratamenduan izan ahal dituen abantailak argi erakutsi dituzte azken hamarkadako ikerketek. Izan ere, Estatu Batuetan FDAk (Food and Drug Administration) Spravato^TM (esketamina) izenarekin komertzializatu den sudur espraiaren erabilera baimendu berri du, tratamenduari erresistentea den depresio kasuetan, betiere kontrol zehatz bati jarraituz.

Artikuluaren fitxa

• Aldizkaria: Ekaia
• Zenbakia: Ekaia 35
• Artikuluaren izena: Ketaminaren eragin antidepresiboak. Ekintza mekanismo berriak farmako antidepresiboen bilaketarako.
• Laburpena: Beste Medikuntza-arloetan ez bezala, Psikiatrian gaixotasun psikiatrikoei buruzko hipotesi etiologikoak ebidentzia farmakologikoetan oinarritzen dira. Horrela, 1950eko hamarkadan depresioaren kontrako farmakoak garatzen hasi ziren, behin ikusita zer-nolako eraginak zituzten tuberkulosiaren kontrako farmako batzuek. Lehenengo antidepresiboek neuro-transmisio monoaminergikoa bultzatzen zutenez, hipotesi monoaminergikoa sortu zen, eta depresioari buruzko ikerkuntzak serotoninaren, noradrenalinaren eta dopaminaren (monoaminen) gutxiagotzea hartu zuen oinarri. Orduz geroztik hipotesi monoaminergikoak, eta bere bariazioek, farmako antidepresiboen garapena baldintzatu dute. Hala ere, azkeneko urteetan egindako ikerketek erakutsi dute estresak eta depresioak neuronen atrofia eta galera eragiten dutela, eta horrekin batera kortex eta sistema linbikoaren bolumena murrizten dela. Ebidentzia berri hauen arabera, depresioa ez litzateke izango garuneko gune zehatz bateko asaldura hutsa, baizik eta gogo aldartea, kognizioa eta oroimenak kontrolatzen dituzten zirkuitu neuronalen asaldura. Depresioari buruzko azkeneko ikerketa preklinikoek eta klinikoek agerian jarri dute ketaminak (anestesiko disoziatiboa) eragin antidepresibo harrigarriak dituela, azkarrak eta iraunkorrak. Oinarrizko ikerketek ketaminak sinapsi konexioak oso azkar handitzen dituela frogatu dute, depresioan antzemandako neurona-atrofia leheneratzen dutela. Ebidentzia hauek farmako antidepresibo berrien bilaketa berpiztu dute, eta hainbat mekanismo berri proposatu dira helburu horretarako.
• Egileak: Leire Borrega, Miquell Saumell, Amaia Isasti, Xabier Aretxabala, Imanol Gonzalez-Burguera, Maider López de Jesús, Gontzal Garcia del Caño, Joan Sallés, Sergio Barrondo
• Argitaletxea: UPV/EHUko argitalpen zerbitzua.
• ISSN: 0214-9001
• Orrialdeak: 41-56
• DOI: 10.1387/ekaia.20145

Egileez

Leire Borrega, Miquell Saumell, Amaia Isasti UPV/EHUko Farmazia Fakultateko Farmakologia Sailean dabiltza; Xabier Aretxabala, Gontzal Garcia del Caño eta Imanol Gonzalez-Burguera UPV/EHUko Farmazia Fakultateko Neurozientzia Sailean; Maider López de Jesús, Joan Sallés eta Sergio Barrondo UPV/EHUko Farmazia Fakultateko Farmakologia Sailean eta CIBERSAMen dabiltza dabiltza.

Ekaia aldizkariarekin lankidetzan egindako atala.