Asteon zientzia begi-bistan igandeetako gehigarria da. Astean zehar sarean zientzia euskaraz jorratu duten artikuluak biltzen ditugu. Begi-bistan duguna jaso eta laburbiltzea da gure helburua.
Ingurumena
Landare exotiko inbaditzaileak asko ugaritu dira bai gure lurraldean, baita beste herrialdetan ere, eta espezie autoktonoekin lehiatzen dira. Arazo honi aurre egiteko nazioarteko ikerketa bat bultzatu da Europa mailan, kontinentean dauden espezie exotikoen ahalmen eta baldintza inbaditzaileak identifikatzeko asmoz. Bertan parte hartzen du Idoia Biurrun UPV/EHUko Zientzia eta Teknologia Fakultateko Landareen Biologia eta Ekologia Saileko ikertzaileak. Biurrunek Iberiar penintsularen iparraldeko landare komunitateetan dauden landare exotikoei buruzko datuak bildu ditu eta, hauetaz baliatuz, espezie exotiko bakoitzaren tokiko ugaritasuna, hedapen geografikoa eta anplitude ekologikoa identifikatuko da, Europa osoko datuekin batera. Azalpen guztiak Zientzia Kaieran: Landare exotikoen jatorriak badu zer esana ahalmen inbaditzailean.
Milaka ekintzailek, ordezkari politikok eta 200 herrialdetako agintariek hitzordu garrantzitsua dute COP26 gailurrean. Arretaz jarraitzen ari da bertakoa Sergio H. Faria BC3ko Ikerbasque irakaslea eta Klima Aldaketari Buruzko Gobernu Arteko Taldeko (IPCC) ikertzailea. Parisen duela sei urte hitzartutakoak betetzear daude oraindik eta egindakoa ez da nahikoa izan gehienez 1,5 graduko berotze globala ez gainditzeko. Ikertzaileak uste du orain dela aukera, Glasgown. Ez du uste azken aukera denik goi bilera, baina bai klima-aldaketari galga jartzeko aukera. Berrian elkarrizketatu du Iñaki Petxarroman kazetariak: “Atmosferan pilatutako CO2aren erdia azken 30 urteetan isuritakoa da”.
Biologia
Hologenoma animalia edo landare bat osatzen duten organismo guztien genomen multzoa da: bai ostalariarena eta baita haien mikroorganismoena ere. Horren harira, Antton Alberdi Estibaritz Kopenhageko Unibertsitateko biologoa, abereen eta haiekin bizi diren mikroorganismoen arteko interakzioa aztertzen ari da, hologenomikaz baliatuta. Alberdi eta bere kideen ustetan, egungo sekuentziazio-teknikek, CRISPR-Cas9-k eta ahalmen konputazionalak jada aukera ematen dute edozein ostalari eta haren mikrobioen ezaugarri genetikoen azterketa sistematikoa egiteko, eta baliabide hauei buruzko artikulu bat argitaratu dute Nature Reviews Genetics aldizkarian. Aitziber Agirrek azaltzen du Elhuyar aldizkarian: Hologenomika: ostalari eta mikrobiotaren arteko harremana argitzen.
Osasuna
Ana Galarragak Elhuyar aldizkarian azaldu duenez, COVID-19aren txaplata bidezko txertoa eta beste aukera batzuk garatu dituzte herrialde pobretuentzat. Saguetan frogatu dute txerto mota berri hau eta ohiko injekzioek baino babes hobea sortzeaz gain, dosi txikiagoa behar du, giro-tenperaturan biltegiratu daiteke, eta norberak bere buruari jar diezaioke. Larruazalean immunitate-zelulak oso ugariak direnez, erantzun immunitario sendoa sortzen da, baita dosi bakarrarekin ere. Espero da osasun-profesional gutxi edo/eta txertoak hotzean garraiatzeko eta gordetzeko baliabide eskasak dituzten lekuetan abantaila handia suposatuko duela, baina lehenik, pertsonetan probak egin beharko dituzte.
Teknologia
Aste honetan Zientzia Kaieran, Naiara Aginako UPV/EHUko Robotika eta Sistema Autonomoen taldeko ikertzaileari egin diote elkarrizketa, minbizia tratatzeko teknologia berritzaile baten inguruan. SBRT irradiazio teknika du izena eta ohiko tratamenduekin baino erradiazio-dosi handiagoak sortzen direnez, pazienteek erradiazio-saio gutxiago behar dituzte. Ikerketa-talde honek biriketako minbiziaren tratamendua ikertzen du eta ebakuntza ezinezkoa denean SBRT teknika da erabilgarria dela erakutsi dute. Datu guztiak: Naiara Aginako: “Minbizia tratatzeko SBRT teknikaren doitasuna ohiko tratamenduena baino handiagoa da”
Industrian, piezen erabilpenean zehar agertzen den higadura edo fabrikazio-prozesuan zehar kaltetzen diren piezak konpontzeko “Laser Metal Deposition” deituriko prozesuaz baliatzen dira. Metodo honek oinarri-materialaren gainazalean material bera edo bestelakoa gehitzea ahalbidetzen du, laser-izpi batek oinarri-materiala eta gehigarria, biak aldi berean, urtzen baititu. Prozesu hau oso interesgarria bilakatu da trokelgintzako enpresa ugarirentzat. Izan ere, ikerkuntza-lan batek berotako trokelen hozketa-hodiak LMD bidez fabrikatzearen bideragarritasuna bermatu du. Datuak Zientzia Kaieran: Hozketa-hodien fabrikazioa berotako trokeletan laser bidezko ekarpen bidez.
Egileaz:
Irati Diez Virto Biologian graduatu zen UPV/EHUn eta unibertsitate bereko Kultura Zientifikoko Katedrako kolaboratzailea da.