Zer sentitzen dute hiltzear dauden pertsonek?

Esther Samper

Ba al dago ezer heriotzaren ostean? Gizateriaren historian zehar erlijio asko saiatu dira galdera estu horri erantzuten, baina ez dago frogarik garun heriotza (atzeraezina) jasan duen norbait bizidunen mundura itzuli eta hori kontatu ahal izan duela frogatzeko.

Heriotzara igarotzeko prozesua oso bestelako egoera bat da. Pertsona batzuk gai dira garai lauso horretatik, hau da, hiltzear egotetik, bizirik irauteko, eta heriotzatik gertuko esperientziak (HGE) izan dituztela adierazi dute. Bihotz geldialdi baten ondoren bihotz biriketako bizkortze (BBB) batetik bizirik atera diren gizabanakoen % 10ek erreanimazio aldian deskribatzen dute HGE, ustez konorterik gabe eta hiltzear zeudenean. Bihotz geldialdian gauzak ikusi eta entzun ahal izan zituztela deskribatzen dute batzuek (bihotz geldialdietan ez dago odol ponpaketarik, ezta arnasketarik ere).

Pazienteek esperientzia bizi eta surrealista horiei buruz egindako deskribapenetan badira bat datozen zenbait puntu. Askok beren bizitzako historiaren panoramika bat edo bizitzako pasarterik garrantzitsuenak ikusi izana deskribatzen dute. Beste batzuek, berriz, haluzinazioak, erabateko bake sentsazioa edo ametsak esperimentatzen dituzte, edo beren gorputzetik kanpo atera izana sentitu dute (gorputzetik kanpoko esperientziak).

Zer gertatzen da garunean une kritiko horietan? Gaur egun ez dugu ondo ezagutzen HGEetan garunak nola jarduten duen, fenomeno hori zuzenean aztertzea oso zaila delako. Hala ere, 2014tik azterketa kliniko bat martxan dago HGEei buruzko erantzunak emateko: AWARE II azterketa (euskaraz, «kontziente»). Behaketan oinarritutako ikerketa horretan, Estatu Batuetako eta Erresuma Batuko 25 ospitalek parte hartzen dute, eta bihotz geldialdi baten ondoren BBBak pertsonen kontzientzian eta funtzionamendu neurologiko, funtzional eta kognitiboan nola eragiten duen aztertzen du bereziki.

Azterketaren arduradunek honako hau planteatu dute: “Baliteke esperientzia horiek kontatzeko gai diren pazienteek pronostiko hobea izatea garuneko erasan murriztuari dagokionez, baita trebetasun funtzional hobea izatea eta psikologikoki hobeto egokitzea ere. Gure ustez, paziente horiek garunera odol fluxu hobea izango lukete bihotz geldialdian, eta horrek adimenaren kontzientzia eta jarduera eragingo lituzke”.

Hilzorian

Azterketa horretan, 2017ko maiatzetik 2022ko martxora ospitaleratutako 567 pazientek parte hartu zuten. Bihotz geldialdi bat jasan zutenez, osasun arloko langileek bizkortze estandarizatuko maniobra bat aplikatu zieten; aldi berean, garuneko jarduera erregistratu zieten elektroentzefalograma bidez, eta garuneko oxigenazio maila neurtu zieten gailu eramangarri baten bidez. Era berean, tableta bat jarri zuten pazienteen gainean, eta hark hainbat irudi erakusten zituen bizkortze prozesuan (pazienteek kontatzen dituzten oroitzapenak benetakoak diren egiaztatzeko). Horren ondoren, geldialditik bizirik irten ziren eta baimena eman zuten pazienteek beren esperientziei buruzko elkarrizketetan parte hartu zuten (grabatu egin ziren).

NYU Langone Health ospitaleko (New York) ikertzaileak buru dituen azterketa horren emaitzak oraindik ez dira argitaratu aldizkari zientifiko batean, baina egindako azken aurkikuntzei buruzko funtsezko datuak iragarri zituzten Estatu Batuetako Bihotz Elkarteak 2022ko azaroaren 6an Chicagon egindako saio zientifikoetan.

Zientzialariek ikusi zuten bihotz geldialdian dauden pazienteen garunak jarduera goraldiak izaten dituela, baita garuneko hainbat uhin mota ere (alfa, beta, delta, teta eta gamma, besteak beste), gehienez ere ordubetez, BBB egin zen arte. Goi mailako prozesu kognitiboak (pentsatzea eta gogoratzea, adibidez) egiten dituzten pertsona kontzienteengan ere gertatzen dira jarduera piko horietako batzuk. Egileek planteatu dutenez, garun jardueraren erregistro hori heriotzatik gertuko esperientzien froga objektiboa izan liteke.

Sam Parniak, New Yorkeko Estatu Unibertsitateko Zaintza Intentsiboetako eta Bizkorketako ikerketa zuzendari eta azterlanaren buruak, honako hau azaldu die hedabideei: “Esperientzia horiek ezin dira hartu gaixorik edo hilzorian dagoen garun baten trikimailu gisa, gizakia hilzorian dagoenean gertatzen den esperientzia bakartzat baizik”. Bizitzarako kritikoak diren une horietan garunaren desinhibizioa gertatzen dela defendatzen du medikuak; horren ondorioz, oroitzapenak, pertzepzioak eta prozesu mentalak sortzen dira, kontziente garenean egoten diren mugak kontuan hartu gabe.

Etorkizun hurbilean, azterketaren xehetasun guztiak ezagutu ahal izango ditugu, aldizkari batean argitaratzen direnean. HGEen fenomenoan oinarrituta dagoen eta froga objektiboak dituen lehen ikerketa sistematiko handia denez, oso datu baliotsuak ematea espero da.

Egileaz:

Esther Samper (@Shora) medikua da, Ehunen Ingeniaritza Kardiobaskularrean doktorea eta zientzia-dibulgatzailea.

Jatorrizko artikulua Cuaderno de Cultura Científica blogean argitaratu zen 2022ko abenduaren 19an: ¿Qué experimentan las personas al borde de la muerte?

Itzulpena: UPV/EHUko Euskara Zerbitzua.