Zientzia Kaiera — Kultura Zientifikoko Katedra

Kultura Zientifikoko Katedra

Zientziaren historia

Kategorien artxiboa 93 artikulu

Kuantuez (eta III)

fisika

César Tomé 1920ko hamarkadaren lehen urteetako problematika garrantzitsuek azalpena behar zuten. Horiei erantzuna emango zien kuantuen mekanika argigarri berrira iristeko bidean bide-erakusle izan zen Niels Bohr fisikariaren korrespondentzia-printzipioa. 1913an eskema moduan adierazi zuen, eta behin eta berriro findu, harik eta […]

Kuantuez (II)

fisika

César Tomé Metalei buruzko bere doktore-tesian (1911), Niels Bohr fisikariak ondorioztatu zuen ezin zirela metalen propietate magnetikoak azaldu fisika klasikoak atomoen eraikuntzaz esaten zuenaren bitartez. Handik gutxira, Manchesterren lanean zebilela Ernest Rutherford fisikariaren laborategian –Rutherfordek eta bere taldeak proposatu berri […]

Kuantuez (I)

fisika

César Tomé «Kuantu» hitza XIX. menderako erabiltzen bazen ere, fisikan XX. mendean agertu zen lehenengoz Philipp Lenard fisikariaren eskutik, efektu fotoelektrikoari buruzko 1902ko artikulu batean. Kontzeptuaren lehen agerpena, berriz, Max Planck fisikariari egozten zaio normalean; 1900. urtean idatzitako artikulu harrigarri […]

Polimeroez

kimika polimeroak

César Tomé Polimero izena Jöns Jacob Berzeliusek erabili zuen lehen aldiz, 1830. urtean. “Zati asko” du esanahi, eta, hain zuzen, etileno (C2H4) eta butileno (C4H8) substantziei buruz hitz egiteko erabili zuen terminoa. Bi substantziek formula enpiriko murriztu bera zeukaten (CH2) […]

Pisu atomikoaz

fisika kimika

César Tomé XVIII. mendeko 70eko eta 80ko urteetan burututako lanetan, Antoine-Laurent Lavoisier kimikariak pisua hartu zuen materia-kopuruaren neurri nagusitzat. Elementu kimikoa definitu zuenean kimikoki deskonposa ezin daitekeen substantzia gisa, pisu-galera hartu zuen irizpidetzat deskonposatze bat zegoen ala ez zehazteko. Lavoisier […]

Balentziaz eta lotura kimikoaz (eta II)

kimika

César Tomé López Kimikari batzuen ustez, balentziaren teoria, eta hartan oinarritutako egiturarena, ez ziren teoria dotoreak. Itxura ematen zuen atomoen arteko balentzia bidezko konexioak aipatzean atomoen artean “krokadura” moduko helduleku batzuk zeudela, edo bestela, “kola” moduko bat, eta ezkutuan gelditzen […]

Balentziaz eta lotura kimikoaz (I)

kimika

César Tomé López XVIII. mendean (eta are lehenago) uste zen konbinazio kimikoa “afinitate kimiko”aren legeek gobernaturik zegoela, afinitate hori neurtu ohi zen eran (beste era batzuen artean) energia oinarri zelarik, eta azidoak zein baseak gatzak sortzeko konbinatzen ziren proportzioak oinarri […]

Konposatu kimikoez

kimika

César Tomé López XVII. mendean, protokimikariek gai konposatuak izendatzeko erabiltzen zuten “mistura” hitzak ez zituen ia bereizten konbinazio kimikoak eta nahasketa fisikoak. Hala ere, XVIII. mendean zehar bereizketa argi bat hasi zen egiten. Dictionaire de chymie-n (1766), adibidez, Pierre Joseph […]

Plaken tektonikaren historia

bideoak geodinamika geologia

1912an, Alfred Wegerner fisikari alemaniarrak kontinenteen jitoaren edo masa kontinentalen desplazamenduaren hipotesia formulatu zuen. Proposamen hori luze eztabaidatu zen, besteak beste, Britainia Handiko eta Australiako unibertsitateetan. Hala ere, XX. mendeko berrogeita hamarreko hamarkadan, magnetismo fosilizatua sistematikoki kartografiatzen zuten geologoek ondorioztatu […]

Unibertsoaren adinaz eta tamainaz

astrofisika

César Tomé López XVII. mendearen bukaeran, Isaac Newtonek ulertzen zuen unibertsoa Jainkoak hitzetik hortzera sortua zela, eta erabat mugagabea. Kontzeptualizazio horrek alferrikakoa egiten zuen unibertsoaren tamainaz hausnartzea; era berean, unibertsoaren adina zehaztea historialarien egiteko gisa uzten zuen, eta ez zientzialarien […]