Osasuna
Zer egin behar dugu eguzkitik babesteko? Artikulu honen arabera, krema jartzeaz gain, beste parametro batzuk kontuan hartu behar ditugu, hala nola eguzkitakoak, janzteko eta bainatzeko arropa, eta elikagaiak. Egunotan hondartzara joateko asmoa baduzu irakur ezazu hau.
Baraua egitea osasungarria al da? Nutrizionistak ez dira ados jartzen. Berriako testu honetan aditu batzuek iritziak bildu dituzte. Esaterako, Endika Montiel nutrizionistak “barau kontzientea” aldarrikatzen du. Bere ustez, “ezarrita dagoen elikadura ereduak gehiegi jatea bultzatzen du, eta hori kaltegarria da gorputzarentzat”. Bestalde, Nerea Segura dietista-nutrizionistak bere pazienteei ez die gomendatzen barauldia egitea. Eta zuk, zer deritzozu? Noizbait egin al duzu halakorik?
SARS-CoV-2 birusaren birulentzia oraindik kezka da. Badirudi orain antzematen ari diren kasuetan gaixotasuna arinagoa dela. Miren Basarasek dio horren atzean arrazoi ezberdinak egon daitezkeela. Adibidez, orain diagnostikatzen diren kasuak ez dira bakarrik larrienak. Halere, argi dio: birusak duen birulentzia berdina da, eta gaixotasunaren “arintasuna” zuhurtziaz hartu behar dugu.
COVID-19ari jarraiki, BMJ aldizkariak aditu emakumezkoen hutsunea salatu du; gaixotasunak agerian utzi du gizartean dagoen genero-bereizkeria. Elhuyar aldizkariak bildu dizkigu datu batzuk: munduan, osasungintzan ari diren langileen %70 baino gehiago emakumezkoak dira, eta, hala ere, Osasunaren Mundu Erakundearen COVID-19aren Larrialdi Batzordean %20 baino ez dira.
Barazkiak eta frutak oso epe laburrean usteltzen dira. Horri aurre egiteko, izozteko aukera dugu. Baina hori egitean, elikagai horien nutrienteak galdu egiten al dira? Oro har, daukagun iritzia da izoztutako elikagaiak kalitate baxuagokoak direla. Baina badirudi hori ez dela zuzena, egin diren ikerketen arabera. Josu Lopez-Gazpiok argitu digu afera artikulu honetan. Ez galdu!
Fisika
Neutroiak ardatz dituen zientziaz aritu dira artikulu honetan. Horiek material ugari ikertzeko erabiltzen dira. Oro har, arlo zientifiko ugaritan erabiltzen den zientzia da. Horiek zeintzuk diren ezagutu nahi dituzu? “Bizitza hobe baterako materialen” belaunaldi berri batera iristen lagunduko ei digu.
Ezaguna egiten zaigu Big Bang-a, unibertsoa nola hasi zen azaltzeko teoria, alegia. Baina oraindik azaldu gabe dagoen fenomenoa dugu. Testuan azaltzen diguten moduan, hasierako eztanda horretan materia bezainbesteko antimateria sortu zen. Eta bi horiek topo egitean elkar deuseztatzen dute beraz, teorian ez zen unibertsorik existitu behar. Misterio horretan badute zeresana neutrinoek. Oso bitxiak dira! Ez galdu!
Astrofisika
2020. urteari trama asko gehitzen ari zaizkio. Gehiegi, agian. Europako Behatoki Australeko (ESO) astrofisikariak konturatu dira galaxia nano batean dagoen izar masibo ezegonkor bat desagertu dela! Zientzialariek bi azalpen bota dituzte: alde batetik, baliteke izar horren distiraren desagerpena espazio-hautsak sortutako ezkutaketa baten ondorioa izatea. Eta bestetik, izar hori azken fasera iritsi da, eta zulo beltz bihurtu da, baina supernoba bat eragin gabe. Elhuyar aldizkariak eman digu honen berri.
Nanoteknologia
Nanopartikula metaliko kiralak egiteko teknika bat garatu dute CIC biomaGUNEn. Hala azaldu digu Elhuyar aldizkariak: metodoa sinplea da eta aplikazio-aukerak zabaltzen ditu, hala nola, optikan, katalisian, detekzio biologikoan eta irudigintza biomedikoan. Teknikari buruz gehiago jakiteko, jo ezazue artikulura.
Arkeologia
Urpean zeuden arkeologia-aztarnategiak azaleratu dituzte Australian, Elhuyar aldizkariak jakinarazi duenez. Gutxienez duela 7.000 urtekoak diren 270 objektu arkeologiko aurkitu dituzte. Horietatik bat duela 8.500 urtekoa dela uste dute. Artikulu honetan aurkituko dituzte xehetasun guztiak.
Asteon zientzia begi-bistan igandeetako atala da. Astean zehar sarean zientzia euskaraz jorratu duten artikuluak biltzen ditugu. Begi-bistan duguna erreparatuz, Interneteko “zientzia” antzeman, jaso eta laburbiltzea da gure helburua.
Egileaz: Uxue Razkin (@UxueRazkin) kazetaria da.