Asteon zientzia begi-bistan igandeetako gehigarria da. Astean zehar sarean zientzia euskaraz jorratu duten artikuluak biltzen ditugu. Begi-bistan duguna jaso eta laburbiltzea da gure helburua.
Emakumeak zientzian
Asmo oneko zientzialari gizonek ere berdintasunaren inguruan ezjakintasuna mantendu dezakete, eta modu horretan beren akzio-falta justifikatu. Ikerketa batean ikusi zenez, pertsona horiek inertziei eusten zieten saiheste-jokabideen bitartez, eta ukatu egin zuten haien inguruan desparekotasunik zegoenik. Sexismoaren kausak gizarte-sistemari leporatu zizkioten, eta argudioak eman zituzten ezer ez egitea justifikatzeko. Datu guztiak Zientzia Kaieran.
Osasuna
Nozebo efektua plazebo efektuaren kontrakoa da, eta sintoma batzuk izatea eragiten du zerbaiten uste edo espektatiba negatiboengatik. Efektu hori gertatzen da gaur egun hainbat manenugaiekin, hala nola, laktosarekin edo glutenarekin. Ikerketa batek erakutsi du pertsonek glutenaren aurrean dituzten espektatiba negatiboek eragina dutela beren osasun-arazoen agerpenean. Informazio gehiago Zientzia Kaieran.
Hegaztien gripearen birusa gero eta gehiago ari da hedatzen ugaztunetara. Hala baieztatu du AEBko Nekazaritza Sailak, behitegi baten inguruko 66 saguk positibo eman dutela ezagutzean. Alabaina, ikertzaileek oraindik ez dute argitu kutsadura-katea zein den. Frogatuta dago behi-esnean birus-kantitate esanguratsua egoten dela, baina ez dago argi saguak esnearen bidez kutsatu ote diren. Azalpenak Elhuyar aldizkarian.
Filosofia
Laida Arbizu Agirre filosofoa da, eta negazionismo zientifikoa ikertzen ari da bere doktore-tesian. Adostasun zientifikoa ukatzen duen pentsamoldea da negazionismoa, eta mota askotakoak dauden arren, zalantza erabiltzen dute denek gatazka sortzeko. Arbizuk azaldu du pisu handia duela talde baten parte izatearen sentimenduak. Gainera, ideia negazionistek, askotan bide errezena bilatzen dute, lasaigarria delako etsai identifikagarri bat izatea. Informazio gehiago Berrian.
Fisiologia
Krauseren korpuskuluek koitoan funtsezko funtzioa dutela argitu dute. Korpuskulu hauek egitura sentsorial espezializatuak dira, eta klitorian eta zakilean daude. Saguetan egin duten ikerketa berri baten arabera, klitoriak eta zakilak mekanikoki eta elektronikoki estimulatuta, frogatu dute korpuskuluek 40-80 Hz-ko maiztasunei erantzuten dietela. Aldiz, korpuskuluak genetikoki desaktibatuz gero, koitoa asko zailtzen zela ikusi zuten. Datu guztiak Elhuyar aldizkarian eta Berrian.
Asebetetzea nola sortzen duten argitu dute. GLP-1 errezeptorearen agonistak dira horren erantzule, eta ikerketaren arabera, elikagaiekiko kognizioa aldatzen dute. Zehazki, janariak hipotalamoan eragiten dituen seinaleak txikitzen dituzte, eta ahosabaian sortzen duen pertzepzioa aldatzen dute. Hala, obesitateari aurre egiteko eraginkorrak direla frogatu dute. Azalpenak Elhuyar aldizkarian.
Neurologia
Ehun urtetik gorako pertsonen garunek patroi molekular desberdina dute gainerako adineko pertsonen aldean. Azterketa hipokanpoan oinarritu da, oroimenaz, ikaskuntzaz eta halako funtzioez arduratzen den eremuan, eta ikusi dute pertsona horiek metalotioneinen familiako geneen maila altuak dituztela. Gene horiek metal astunak desagerrarazten dituzte. Informazio gehiago Elhuyar aldizkarian.
Biologia
Dendrokronologia zuhaitzen eraztunak datatzeko metodo zientifikoa da. Jesus Julio Camarero Pirinioetako Ekologia Institutuko ikertzailea da, eta metodo hori erabiltzen du bere ikerketan. Azaldu duenez, eraztun horien interpretazioak geroz eta erabilera gehiago ditu. Besteak beste, klima berreraikitzeko, zuhaitzen ekologia zehazteko, edo ibaiek edo suteek zer eragin zuten neurtzeko erabiltzen da gaur egun. Azalpenak Berrian.
Paleontologia
Downen sindromea zuen haur neandertal baten fosila aurkitu dute Valentzian. Hasiera batean, animalia baten hezurra zela pentsatu zuten, baina gerora ohartu ziren duela 150.000 urteko haur neandertal batena zela. Zenbait malformazio zituen ordea, eta patologia horiek Downen sindromea duten pertsonek izaten dituzte. Aurkikuntza honek erakusten du neandertalek zailtasunak zituzten haurrak zaintzen zituztela. Informazio gehiago Elhuyar aldizkarian.
Geozientziak
Jean Letort astrofisikariak ondorioztatu du Okzitaniako Lacq herri industrialean gertatzen diren lurrikarak gizakiaren jardun industrialak eragiten dituela. Lurpeko gas naturala ustiatzen zen bertan, eta 2013tik industrialdeko ur kutsatuak igortzen zituzten bertara. Ikertzaileek ondorioztatu dute ur zikin horiek direla lurrikarak sortzearen erantzule. Ikerketa sakonagoa egin nahi dute, baina oraingoz ukatu egin diete. Datu guztiak Berrian.
Astronomia
Antzinatik saiatu da gizakia eklipseak iragartzen, hasiera batean adur txarreko seinalea zirela pentsatzen baitzen. Baina urteetako behaketen ondorioz, zientzia zehatza izatera iritsi da fenomeno honen iragarpena. Zehaztasunez eklipse bat noiz eta non ikusiko zen asmatu zuen lehenetakoa izan zen Edmond Halley, 1715eko apirilaren 22an Londresen eguzki-eklipse bat ikusiko zela iragarri baitzuen. Azalpenak Zientzia Kaieran.
Argitalpenak
Zientziaren uretan liburua dibulgazio-artikuluen aukeraketa bat da, Euskal Herriko Unibertsitateko Kultura Zientifikoko Katedrak Zientzia Kaiera blogean 2014. eta 2022. urteen artean argitaratutako artikuluen artean. Izan ere, gure gaur egungo bizimodua ezin genezake ulertu zientziaren eta teknologiaren eragina kontuan hartu gabe, eta liburu honek horiek biak hurbildu nahi ditu gizartera. Informazio gehiago Zientzia Kaieran.
Egileaz:
Irati Diez Virto (@Iraadivii) Biologian graduatua da, Biodibertsitate, Funtzionamendu eta Ekosistemen Gestioa Masterra egin zuen UPV/EHUn eta Kultura Zientifikoko Katedrako kolaboratzailea da.