Mundu mailako desparekotasunak, energia kontsumoa eta CO2 isuriak gizateriak aurre egin beharreko erronka konplexuen alderdi lotuak dira. Gai hauek konplexutasun handikoak dira eta, aldi berean, lotura estua dute elkarren artean. Ekonofisikaren ikuspegitik, fisika eta matematikaren printzipioak arazo ekonomiko eta finantzarioetara aplikatzen dituen eremu berritzaile batetik, gai hauen inguruko ikuspegi paregabeak lortzen ditugu. Ikuspegi honek aukera ematen digu gure gizarte global konplexua bezalako sistemak modu integratuan ulertzeko, mekanika estatistikoa eta termodinamika erabiliz. Hala, ikerketa ekonomiko eta ingurumeneko tradizionalen ikuspegi freskoa eskainiz, arazo hauei aurre egiteko modu berriak eskaintzen ditugu.
Ekonofisikak, analisi-esparru erakargarria eskaintzen du herrialdeen artean aberastasuna, energia kontsumoa eta ingurumen inpaktua nola banatzen diren aztertzeko. Hain zuzen ere, herrialde aberatsek energia gehiago kontsumitzeko eta, ondorioz, karbono dioxido gehiago isurtzeko gaitasuna dute. Honek ez du bakarrik baliabideetarako sarbidearen desparekotasuna azpimarratzen, baizik eta klima aldaketaren inpaktu desberdinen zama ere agerian uzten du. Bestalde, energia eskuratzeko aukera mugatua duten herrialde txiroagoek, arazoari ekarpen handirik egin gabe, ingurumenaren degradazioaren zama jasan behar dute. Desberdintasun global hau energia kontsumoaren eta CO2 isurien bidez agerian geratzen da, eta, ondorioz, gure planetaren etorkizun iraunkorraren ikuspegian eragin handia du.
Energia kontsumoa eta CO2 isuriak, beraz, benetan desparekotasunaren adierazle izan daitezke. Ekonofisikaren metodologiak erabiliz, faktore hauen banaketa-ereduak aztertu ditugu, baliabide mugatuak dituen entitate mugatu gisa sistema globala tratatuz. Gure azterketak erakusten duenez, termodinamikaren ikuspegitik gure sistema globala oreka egoera batera hurbiltzen ari dela, 2019an CO2 isurien Gini koefizientearen inguruan 0.508 batekin. Hau da, azken 30 urteetan mundu mailako desberdintasuna nabarmen murriztu arren, joerak 0.5eko Gini koefiziente idealarantz jotze asintotikoa adierazten du. Hau entropia maximizazioak adierazten duen moduan gertatzen da, kanpo-harrikadak handirik gabe, aldaketak zaildu egingo direla esan nahi duena.
Hala ere, garrantzitsua da ohartaraztea aurkikuntza honek ekonomia sistemak termodinamikari aplikatutako printzipioekin bat datorrela, non entropiaren maximizazioak oreka egoerarantz joateko joera naturala adierazten duen. Baina, egoera hau lortzeak ez du baliabideen banaketa ideala edo bidezkoa adierazten. Aitzitik, sistemaren inertzia existitzen diren desberdintasunak mantendu ditzakeela islatzen du, nabarmenki indar handiek eraginda ez bada. Horrek esan nahi du aldaketarako borondate politikoa eta gizartearen mobilizazioa beharrezkoak direla egungo joerak aldatzeko.
Energia kontsumoaren, CO2 isurien eta mundu mailako desberdintasunaren arteko harremana ekonofisikaren ikuspegitik aztertzeak gure munduaren irudi konplexua erakusten du. Ez du soilik gure aurrean dauden erronkei buruzko ulermena sakontzen, baizik eta ekonomiko, ingurumeneko eta sozial sistemak elkarrekin lotuta daudela ere adierazten du. Aurrera egin ahala, ekonofisikak eskainitako ikuspegiak gure politikak eta estrategiak gai hauetan modu osagarrian jorratzeko gidatu ditzake. Izan ere, ekonofisika tresna erabilgarria da etorkizun iraunkor eta bidezkoagoa eraikitzeko, desberdintasunak murriztu eta klima aldaketari aurre egiteko estrategiak garatzeko.
Artikuluaren fitxa:
- Aldizkaria: Ekaia
- Zenbakia: 46
- Artikuluaren izena: Desparekotasun globala, energiaren kontsumoa eta CO2-emisioak ekonofisikaren ikuspuntutik
- Laburpena: Desparekotasun globalaren, energia-kontsumoaren eta CO2-emisioen arteko harremana aztertu dugu ekonofisikaren ikuspegitik. Herrialde aberatsenek energia gehiago kontsumitzeko eta karbono gehiago isurtzeko joera dute; herrialde txiroenek, berriz, energia eskuratzeko aukera mugatua dute eta klima-aldaketaren ondorio negatiboen zama nagusia jasaten dute. Hori dela eta, energia-kontsumoa eta CO2-emisioak desparekotasunaren adierazle gisa erabil daitezke. Azken 30 urteetako desparekotasun-maila jaisteaz gain, sisteman oreka termodinamikoranzko erlaxazio asintotiko bat ikusten dugu, 0,5eko Gini koefizientearen baliorantz. Prozesu horretaz gain, analisian argi ikusten da COVID-19aren pandemiaren eragina: perturbazio bat ageri baita desparekotasunean. Faktore ekonomiko, sozial, politiko edo teknologikoek bultzatzen dute dinamika, baina, gure ustez, ekonofisikak eskaintzen duen analisiak emaitza onak ematen ditu; ekarpen guztiak batuz, egoera globalaren ikuspegi berri bat sortzen du.
- Egileak: Oihane Saez Murgiondo, Hegoi Manzano eta Josu Martinez-Perdiguero
- Argitaletxea: UPV/EHUko argitalpen zerbitzua
- ISSN: 0214-9001
- eISSN: 2444-3255
- Orrialdeak: 43-55
- DOI: 10.1387/ekaia.24625
Egileez:
Oihane Saez Murgiondo, Hegoi Manzano eta Josu Martinez-Perdiguero UPV/EHUko Zientzia eta Teknologia Fakultateko Fisika Saileko ikertzaileak dira.
Ekaia aldizkariarekin lankidetzan egindako atala.
