Amaia Portugal
Indiako Ozeanoak 73 milioi kilometro karratu baino gehiago du azaleran, eta ia lau mila metroko sakonera batez beste. Ustez bertako uretan galdu den Malaysia Airlines konpainiaren hegazkina 63,7 metro luze da, eta 60,9 metro zabal hego baten muturretik bestera; itxura guztien arabera puska txikiagoetan zatituta dago, gainera. Nola bilatu orratz bat, halako lastategi erraldoi batean?
Estatuek eta zenbait enpresak munduko teknologia puntakoena jarri dute martxan, hegazkintzaren historiako bilaketarik zailenetakoa izaten ari den honetan. Jakin-min pixka bat izanez gero, zientzia aplikatuaren gaur egungo garapenaz zenbait lezio barneratzeko baliagarria izan dakiguke operazio hau.
Horra hor galdera: zer ari gara ikasten Malaysia Airlinesen hegazkinaren kontura?
Sateliteek ere Doppler efektua erabil dezakete
Zenbait arrastok Australiaren hego mendebaldera bideratu dute bilaketa. Inmarsat telekomunikazio sateliteen konpainiak emandako informazioa da aztarna horietako bat. Hegaldiak berez Malaysiatik Txinarako ibilbidea egin behar bazuen ere, hegoalderantz desbideratu zela ondorioztatu zuten Inmarsateko teknikariek. Neurri batean, lehenbizikoz operazio honetan aplikatu duten Doppler efektuari esker argitu zuten informazio hori.
Bi gorputz erlatiboki mugitzen ari direnean, bien arteko distantzia aldatu ahala, batak bestearengandik jasotzen duen uhinaren maiztasuna txikituz edo handituz doa. Doppler efektua da hori. Hala neurtzen dute radarrek autoen abiadura, eta, esaterako, eguzki sistematik kanpoko izarren orbitan planetak detektatzeko ere baliatzen da lege hau. Kasu honetan, Lurreko satelite estazioa eta galdutako hegazkina dira bi gorputzak. Estazioak jasotako uhinen frekuentzia aztertuta, hegazkin baten mugimenduak eragiteko moduko aldaketa txikirik ba ote zen begiratu zuten, eta hala ondorioztatu zuten ibilgailuaren hegoalderanzko norantza.
Trigonometriak berebiziko garrantzia du
Inmarsatek berak erabili du, eta Malaysia Airlinesen hegaldia bilatzeko lanetan dabiltzan beste askok ere bai. Triangeluak eta angeluak kalkulatzen dituen matematikaren atalak rol garrantzitsua betetzen du hemen. Alderantzizko trigonometria aplikatzen da: gaur satelite batek identifikatutako ustezko fuselaje puska batetik abiatuta, eta korronteak eta beste zenbait baldintza nondik nora dabiltzan kontuan hartuta, atzo hegazkina non erori ote zen argitzeko formula bat proposatzen da.
Trigonometriak beti du zeresana, gainera, asteak edo bai eta hilabeteak igarota ere. Esaterako, 2009an Ozeano Atlantikoan desagertutako hegazkin baten arrastoak ia bi urte geroago aurkitu zituzten, eta orduan ere, angeluen kalkulua lagungarria izan zen helburua lortzeko.
Kaxa beltzek seinale ultrasoniko bat igortzen dute uretara jausiz gero
Pinger izenez ezaguna den tresna bat dute txertatuta hegazkinetako kaxa beltzek. Uretan murgiltzearekin batera funtzionatzen has daitezen daude diseinatuta. Izan ere, urak etengailu lanak egiten ditu, nolabait: tresna diseinatuta dagoen moduan, urarekin harremanetan jartzean horrek elektrizitate zirkuitua ixten du. Hala, piztu eta seinale ultrasonikoak igortzeari ekiten dio; 35,7 kilohertzeko neurrian. Ur azaletik, kilometro bat edo biko sakoneran detektatzeko modukoak dira seinale horiek, kondizio normaletan. Gutxi gorabehera hilabetez igortzen ditu, bateriaren iraupena halakoa baita.
Seinalea detektatzeko, TPL lokalizatzaileak baliatzen dira. TPLek hidrofono bat dute, eta haren funtzionamendua mikrofonoenen parekoa da, ur azpiko soinu uhinak korronte elektriko bihurtzen baititu. Arrantzarako sareen gisara, itsasontzi batetik hari lotuta dagoen TPL bat botatzen da uretara, eta orduan hasten da bere lana. TPLak kaxa beltzetik nahiko gertu ibili behar du, hala ere, ezer detektatuko badu. Izan ere, hidrofonoak ez du pingerraren seinalerik atzemango, bien arteko distantzia itsas milia bat (1.852 metro) baino handiagoa bada. Muga hori eta TPLa itsasontziari lotzen dion sokaren luzera kontuan hartuta, asko jota 6.100 metroko sakoneran dagoen kaxa beltz bat aurkitzeko ahalmena du.
(Argazkia: US Navy)
Badira sei mila metrora arte murgildu daitezkeen robot urpekariak
Malaysia Airlinesen hegazkin honen desagerpenak aurrekari nagusi bat du: Rio de Janeirotik Parisera zihoan Air France konpainiaren hegazkin batek 2009an izan zuen istripua. Ia bi urte geroago aurkitu zituzten haren arrastoak Ozeano Atlantikoan, 3.900 metroko sakoneran. Remus izeneko robot urpekariaren laguntzaz egin zuten aurkikuntza. Hegazkinaren kokapenaz nahiko ziur izan ziren arte ez zuten gailua murgildu, eta hala gertatuko da Indiako Ozeanoan izandako desagerpen honen kasuan ere, baina oso litekeena da azkenerako berriz ere robot hori baliatzea.
AEBtako Woods Hole Ozeanografia Instituzioan sortutako robota da Remus. Torpedo baten itxura du, 132 cm luze da eta 19 cm-ko diametroa du. Adituak ez diren pertsonek eskuko ordenagailu baten bitartez kontrolatzeko moduan diseinatuta dago. Besteak beste, Doppler efektua neurtzeko gailu bat, ekozunda bat, biolumineszentzia sentsoreak, bideo kamerak eta abar luze bat eraman ditzake txertatuta. Zortzi orduko autonomia du, orduko bost miliako abiaduran baldin badabil.
Iturri zenbait
Malaysia Airlines, Inmarsatek emandako datuei buruz
BBCren webgune berezia hegazkinaren inguruan
Woods Hole Ozeanografia Instituzioa, Air France eta Malaysia Airlines hegaldien gainean
Egileaz: Amaia Portugal (@amaiaportugal) zientzia kazetaria da.