Eguzkitako kremak ez dira aski. Zer hartu behar dugu kontuan eguzkitik babesteko?

María Victoria de Gálvez

Eguzkitako kremez gain, eguzkitik babesteko orduan komeni da beste parametro batzuk ere kontuan hartzea, larruazalaren osasunak udan kalterik ez hartzea bermatuko badugu. Hau da: eguzkitakoak, janzteko eta bainatzeko arropa, baita elikagaiak ere.

Indize ultramorea (UVI)

Eguzkiaren erredurak saihesteko, Osasunaren Mundu Erakundeak indize ultramorea (UVI) ezarri du. Indize horrek 1etik (txikia) 11ra (oso handia) arteko balioak ematen ditu. Gomendatzen dute eguzkitik babesteko neurriak hartzea 3ko UVI baliotik aurrera.

Tokiko UVIren datuak ezagutzeko zenbait informazio bide ditugu, hala nola web orriak, EUSKALMET edo AEMETena, adibidez eta mugikorrerako aplikazioak, UV-DERMA izenekoa, esaterako. Aplikazio hori Málagako Unibertsitateak sortu du, eta Espainiako Dermatologia eta Benereologia Akademiak (AEDV) abalatuta dago.

Fotobabeserako gomendioak emateaz gain, aplikazioak kalkulatzen du pertsona bat zenbat denbora egon daitekeen eguzkipean erre gabe, bere fototipoa eta kokapen geografikoa aintzat hartuta.

Oro har, komeni da honako hau kontuan hartzea: fotobabesle topikoak gehien erabilitako neurria badira ere, egunaren ordu zentraletan eguzkipean ez egotea da eraginkorrena. Hau da, 12:00etatik 16:00etara bitartean, ordu tarte horretan baita handien Lurrera iristen den eguzki irradiantzia. Krema dosiak, bestalde, axola du. Oraintsuko azterketek aditzera eman dute eman ohi ditugun kantitateak ez direla aski gure larruazala erradiazioetatik babesteko.

Itzalaren araua

Eguzki erredura pairatzeko arrisku handien noiz dagoen ezagutzeko era soil bat geure itzalari begiratzea da. Gure garaiera baino altuagoa bada, horrek esan nahi du eguzki izpiek tangentzialki eragiten dutela eta ez direla arriskutsuak. Aitzitik, gure itzala gure altuera baino laburragoa bada, eguzki erradiazioa zuzenagoa da eta, ondorioz, erredura pairatzeko arrisku handiagoa dugu.

Iaz, Málagako Fotobiologia Dermatologikoko Laborategian UVILISCO izeneko gailua garatu genuen. Islatutako itzalaren arabera UVIa zehazteko gauza da. Obelisko formako gailu soil bat da (hortik datorkio izena), xede didaktikoz pentsatua, eta erraz ezar daiteke ikastetxe eta hezkuntza zentroetako jolastokietan.

Horren bitartez eskola garaian fotobabesari buruz kontzientziatzea da xedea, bizitzaren garai horretan jasotzen baitugu eguzkiaren erradiazio gehien. Komeni da neurriak adin goiztiarretan hartzea, frogatu baita fotobabes neurriek % 80 ere prebenitu dezaketela fotoinduzitutako larruazaleko minbizia.

Arropak eta ehunak

Arropa eta ehun bidezko fotobabesa oso baliagarria da, eta guztiok erraz erabiltzeko modukoa. Uste okerra bada ere, oso hedatuta dago pentsatzea ehun argiek gehiago babesten dutela, baina egia da kolore ilunek fotobabes hobea eskaintzen dutela.

Komeni da kontuan hartzea hezetasunak ehunen babesa % 30 ere gutxitu dezakeela. Horregatik, oso garrantzitsua da jakitea hondartzetan eguzkipean elastikoak bustita luzaro dauden umeek eta helduek ez dutela erabateko babesik. Halaber, ingurumen kutsadurak ere baliteke fotobabes maila murriztea.

Gure laborategian, udan erabili ohi diren zenbait ehun aztertu ditugu. Gure emaitzek erakusten dute fotobabes oso handia ematen dutela, baina babes hori txikiagoa izaten da puntu lasaiko ehun naturaletan, lihozko alkandoretan, esate baterako.

Jolas jardueretan, aire zabaleko kiroletan edo lanbide jakin batzuetan (sorosleak, lorezainak…) eguzkipean luze gaudenean, ezinbestekoa da arropa fotobabesle espezifikoa erabiltzea, bai eta hegal zabaleko kapelak edo txanoak ere. Bereziki udan.

Eguzkitakoak eta olanak erabiltzea

Hondartzetan eguzki erredurarik ez izateko, funtsezkoa da eguzkitakoak eta olanak erabiltzea. Ez dugu pentsatu behar, halere, horrelakoek erabateko babesa ematen digutenik. Kontua ez da eguzkitakoaren oihalak eguzkiaren erradiazio ultramorea ez blokeatzea (zenbaitetan hala gerta daiteke), baizik eta ahaztu egiten dugula hareatik, soropiletik eta gauden gainaldetik islatzen den eguzki erradiazioa.

Erradiazio islatu hori gainaldearen islatze koefizientearen edo albedoaren mende egongo da; % 10 eta % 20 artekoa izaten da –baina gainalde batzuek (elurra, adibidez) jasotzen duten erradiazioaren % 80 arte isla dezakete–.

Antioxidatzaileak

Eguzkiak ahalmen oxidatzaile handia du, eta pertsonok antioxidatzaile naturalak ditugu haren kontrako eraginak indargabetzeko. Hala ere, eguzki esposizio handiko egoeretan organismoan oxigeno espezie erreaktiboak sortzen dira eta, antioxidatzaile naturalek horiek neutralizatzen badituzte, estres oxidatiboa gertatzen da. Estres oxidatiboak zahartzeko prozesuak bizkortzen ditu, kalte egiten dio zelulen DNAri eta handiagotu egiten du epe luzera larruazaleko kaltea.

Hori indargabetzeko, farmazia-industriaren oraingo joera eguzki kremei antioxidatzaileak eranstea da (eta, alderantziz, fotobabesleak eranstea zahartzearen kontrako kremei). Antioxidatzaileak ahotik ere eman daitezke, kapsula edo pilulatan. Eguzki erreduraren kontra eskaintzen duten babesa oso-oso txikia bada ere, fotobabeserako osagarri ona dira, bereziki eguzkiaren gehiegizko eragina dugun egoeretan eta eguzki alergiak dituzten pertsonentzat.

Beste aukera bat antioxidatzaile ugariko elikagaiak hartzea da, eguzkiaren eragin oxidatzaileak indargabetzeko. Oro har, barazkiek eta fruta freskoek antioxidatzaile ugari dituzte, eta horietako asko pigmentuen parte dira. Horregatik, horien kontsumoa bereziki adierazita dago uda garaian.

Hala, adibidez, betakarotenoek (A probitamina) kolorea ematen diote larruazalari, eta fruta eta barazki laranjetan daude, hala nola mertxikan eta azenarioan. Mahatsaren erresberatrola edo tomatearen likopenoa dira eguzki irradiantzia handiko garaietan gomendatzeko antioxidatzaile naturalen beste adibide batzuk.

---

Egileaz: María Victoria de Gálvez, Malagako Unibertsitateko dermatologiako irakaslea da.

---

Oharra: Jatorrizko artikulua The Conversation webgunean argitaratu zen 2020ko maiatzaren 27an: Las cremas solares no bastan: lo que debemos tener en cuenta para protegernos del sol.