Asteon zientzia begi-bistan igandeetako gehigarria da. Astean zehar sarean zientzia euskaraz jorratu duten artikuluak biltzen ditugu. Begi-bistan duguna jaso eta laburbiltzea da gure helburua.
Informatika
Muitze Zulaika Gallastegi informatikaria euskarazko zuzentzaile gramatikala garatzen dabil, Orai adimen artifizialeko zentroan (Elhuyar). Azaldu duenez, karreran sortu zitzaion hizkuntzaren prozesamenduaren inguruko interesa, eta horretan dabil lanean gaur egun. Hizkuntza gutxituentzat oso garrantzitsua da ereduek hura ulertzea, hizkuntza gizartean aktibo mantentzeko. Alabaina, adierazi du arloak ikuspegi feministagoa izatea gustatuko litzaiokela. Azalpen guztiak Zientzia Kaieran.
Osasuna
Ainara Castellanos Ikerbasqueko ikertzaileak sakon aztertu du zeliakiaren ondorioz sortzen den inflamazioa. Castellanosek azaldu du gaixotasun zeliakoa gaitz autoimmune bat dela, hestearen inflamazioa egiten duena. Inflamazio hori murrizteko gai den azidoa ikertu du berak, hain zuzen ere, azido salbianolikoa. Salbia landaretik lortzen da, eta Castellanos eta lankideek frogatu dute azido horrek eten ditzakeela glutenak RNAn eragiten dituen aldaketak. Informazio gehiago Berrian eta Elhuyar aldizkarian aurkitu daiteke.
Hizkuntzalaritza
Hizkuntza batzuk besteak baino zailagoak izatearen fama duten arren, gutxietsitako hainbat hizkerarekin egindako ikerketek erakutsi dute haien hizkuntza-egitura beste edozein hizkuntza naturalena bezain ordenatua eta sistematikoa dela. Beraz, hizkuntza bat zailagoa edo errazagoa iruditzen zaigun gure abiapuntuaren araberakoa izaten da. Hau da, ikasi behar dugun hizkuntza gure jatorrizko hizkuntzatik zenbat eta antzekoagoa izan, errazagoa egingo zaigu ikastea. Azalpenak Zientzia Kaieran: Hizkuntza bat zaila izan daiteke?
Materialen ingeniaritza
EHUko Gipuzkoako Ingeniaritza Eskolako ikertzaileek esne-gazuratik eratorritako film biodegradagarria diseinatu dute. Zehazki, esne-gazuraren proteina erabili dute, eta konpresio bidez sortu dute filma. Ikertzaileen iritziz, film biodegradagarri horien erabilerarekin hondakinen kopurua murriztuko litzateke, eta elikagaien bizitza erabilgarria ere handituko litzateke. Informazio gehiago Zientzia Kaieran: Esne-gazuratik eratorritako film biodegradagarriak.
Grafenoz egindako lehen erdieroale funtzionala diseinatzea lortu dute Georgiako Teknologia Institutuko ikertzaileek. Erdieroale horrek 10 aldiz mugikortasun handiagoa du siliziozkoak baino, beste abantaila batzuen artean. Ikertzaileen esanean, grafeno epitaxialak erabat alda lezake elektronikaren alorra, eta etorkizun batean teknologia berriak ahalbidetu litzake. Azalpenak Elhuyar aldizkarian.
Astronomia
Ikerketa batek planteatu du Olympus Mons Marteko egitura Lurreko artxipelago bolkaniko baten baliokidea izan litekeela. Egitura oso handia da; 600 kilometroko diametroa eta 20 kilometroko altuera ditu. Ikertzaileen esanetan, uharte bolkaniko bat izatekotan, bi arrazoiengatik izango litzateke hain handia. Alde batetik, Marten ez dagoelako plaka tektonikorik, eta bestetik, Marteko grabitatea Lurrekoaren %40 delako. Gainera, garai batean ozeanoaren maila non zegoen ere ezagutu daiteke uharteari begiratuta. Datu guztiak Zientzia Kaieran: Marterako artxipelago bolkaniko bat.
Abenduaren 30ean Juno zundak Io Jupiterren ilargiaren orain arteko bereizmen handieneko irudiak hartu zituen. Io Jupiterren gertueneko ilargia da, eta hartatik 2.500 km-ra pasa zen zunda. Hala, irudi horietan bereizi daitezke ilargiaren hainbat egitura, hala nola, sumendien kraterrak, mediak eta labazko aintzirak. Otsailean berriro gerturatuko da Iora, datu gehiago biltzeko. Azalpenak Elhuyar aldizkarian.
Egileaz:
Irati Diez Virto (@Iraadivii) Biologian graduatu zen UPV/EHUn eta Plentziako Itsas Estazioan (PiE-UPV/EHU) tesia egiten dabil, euskal kostaldeko zetazeoen inguruan.