Honelakoak egin gintuen Elizak: indibidualistak, independenteak eta prosozialak

Juan Ignacio Pérez Iglesias

506. urtean, Mendebaldeko Elizak, Frantziako Agde herrian egindako kontzilio batean, Europaren bilakaeran ondorio sakonak izango zituen erabaki bat hartu zuen, eta, horregatik, zeharka bada ere, baita gizateriaren bilakaeran ere. Intzestuarekin amaitzeko, lehengusu-lehengusinen arteko ezkontzak debekatu zituen, eta, ordutik aurrera, familia bereko kideen artean ezkontzeko debekua zabaldu zuten arau batzuk onartu zituen.

Bigarren milurtekoaren hasieran, debekuak seigarren graduko lehengusuei eragin zien. Adopziozko senideekin eta ezkontzazko ahaideekin ezkontzea debekatu zen. Era berean, Elizak ezkontideen «aukerako» ezkontzak ere sustatu zituen, adostutako ezkontzen praktika tradizionalaren aurka, eta, sarritan, ezkonberriak euren gurasoengandik independentea zen egoitza batean (egoitza neolokala) bizitzea eskatzen zuen. Halaber, legezko adopzioa, bigarren ezkontzak, edozein poligamia mota eta ohaidetza debekatu zituen.

Bada, datu bolumen izugarri baten azterketan oinarritutako azterlan baten arabera, erabaki horrek, gizarte egituran dituen eraginen bidez, mendebaldeko biztanleengan munduko gainerako biztanleena ez bezalako psikologia eragin du, kideen indibidualismo, konfiantza, onespen eta pentsamendu analitikoaren mailari dagokionez.

Ikerketaren egileen arabera, Elizak hartu zituen neurrien ondorioz, 1500. urte inguruan, Europako zati handi baten ezaugarriak honakoak ziren: ahaidetasun harreman ahuletan oinarritutako gizarte egitura, familia unitate monogamoekin, aldebiko ondorengoekin, ezkontza berantiarrekin eta egoitza neolokalekin. Gizarte egitura hori argi eta garbi bereizten zen munduko gainerako gizarte gehienetako egituren aldean, gutxienez Europaren eragina jaso zuten arte.

Ahaidetasunean oinarritutako erakundeak izan dira giza historian zehar bizitza soziala antolatzeko erabili diren egiturak. Horrez gain, Neolitoaren hasieratik, nekazaritzaren agerpenarekin, eta bilakaera kulturalaren prozesu baten bidez, zabaldu eta indartu egin ziren ahaidetasun intentsiboko arauak, hala nola lehengusu-lehengusinen arteko ezkontzak, familia klanen eraketa eta egoitza berean familia zabalak elkarrekin bizitzea. Horrek guztiak gizarte kohesioa, interdependentzia eta lankidetza sustatzen zituen taldearen barruan.

Gizarte-arauek jendearen motibazioak, emozioak eta pertzepzioak moldatzen dituztenez, ahaidetasun lotura sendoetan oinarritutako erakundeak dituzten gizarteetan hezi eta elkarrekin bizi direnek ezaugarri psikologiko jakin batzuk garatzen dituzte, beren sare sozial trinkoaren berezko ingurune kolektibistaren eskaeretara egokitzea errazten dietenak. Ahaidetasun intentsiboko arauek taldearen barruko onespena, obedientzia eta leialtasuna saritzen dituzte, eta, aldi berean, indibidualismoa, independentzia eta justizia eta lankidetza sustatzen dituzten motibazio inpertsonalak baztertu.

Horregatik guztiagatik, mendebaldeko gizarteetan, ahaidetasun loturetan oinarritutako gizarte egitura lausotu egin denez, jendea indibidualistagoa, independenteagoa eta prosozialagoa izaten da modu inpertsonalean, eta, aldi berean, onespen eta leialtasun txikiagoa du kide den taldearekiko. Gizarte horiek ingelesezko WEIRD akronimoaz izendatzen dira: white (zuria), educated (hezia), industrialized (industrializatua), rich (aberatsa), democratic (demokratikoa).

Azterlan honen ondorioak zuzenak izanez gero, baliteke Elizaren asmo xume bat, intzestuarekin amaitzea, Mendebaldeko herrialdeen oparotasun bitxiaren sorburu izatea, neurri batean behintzat. Ez da kasualitatea, beraz, esandako akronimoaz gain weird hitzak ingelesez bitxi esanahia izatea.

Erreferentzia bibliografikoa:

Schulz, Jonathan F., Bahrami-Rad, D., Beauchamp, Jonathan P., Henrich, Joseph (2019). The Church, intensive kinship, and global psychological variation. Science, 366 (6466), eaau5141. DOI: 10.1126/science.aau5141.

Egileaz:

Juan Ignacio Pérez Iglesias (@Uhandrea) UPV/EHUko Fisiologiako katedraduna da eta Kultura Zientifikoko Katedraren arduraduna.