Asteon zientzia begi-bistan igandeetako gehigarria da. Astean zehar sarean zientzia euskaraz jorratu duten artikuluak biltzen ditugu. Begi-bistan duguna jaso eta laburbiltzea da gure helburua.
Psikologia
Bi ikerketen emaitzek erakutsi dute ez dakigula elkarrizketak nola amaitu. Esperimentu baten ondoren ikusi ahal izan duteez, elkarrizketen % 1,6k bakarrik bukatu zuten hizketaldia biek nahi zutenean. Oro har, hitz egiten dugun denboraren eta egin nahi dugunaren arteko aldea, gehiegi edo gutxiegi, elkarrizketaren iraupenaren erdia da, gutxi gorabehera. Gainera, azterketa hauekin ondorioztatu dute elkarrizketan zehar, ez garela gai beste pertsonak nahi duen iraupena zehaztasunez hautemateko. Azalpenak Zientzia Kaieran: Ez dakigu elkarrizketa bat amaitzen.
Pedagogia
Itziar Arregi Landa pedagogian lizentziatua eta Haur Hezkuntzan Diplomatua. Bere tesian jolasa izan du ikergai; izan ere, benetan umearen garapenari jolasak egiten dion ekarpenaren inguruan gutxi dakigu. Etologoek eta biologoek ikertu dute gai hau, eta ikusi da animaliengan ere kume aroan jolasa berez ateratzen den jokabidea dela, eta horri esker kumeak helduaroan beharko dituen trebeziak garatzen dituela. Gizakietan, zehazki, jolasa testuinguruaren arabera aldatu egiten dela ikusi du Arregik, eta askotan, oharkabean, jolasa eten edo eragotzi egiten duela ikertu du. Beraz, testuingurua zainduz jolasaren kalitatea hobetu egiten dela dio. Elkarrizketa osoa Unibertsitatea.net webgunean irakur daiteke.
Biologia
Ikerketek erakutsi dute katuak gaur egungo harrapari bortitzenetakoak direla. Izan ere, katuek eragin handia dute biodibertsitatean, batez ere, ehizatzen dituzten animalia kopuruarengatik eta animalia hauen aniztasunagatik. Katuak hainbat animalia harrapatzeko gai dira, besteak beste, txoriak, ugaztun txikiak edo narrastiak. Datu hauen aurrean, Alemaniako Walldorf herrian katu guztiak gordeta eduki beharko dituzte kutturlio arruntaren kumatze-garaian zehar. Datu guztiak Zientzia Kaieran: Katuak, harrapari ezezagunak.
Lonjetan berdela antxoa baino garestiago saltzen ari dira euskal arrantzaleak, baina hau ez da antxoaren faltagatik. Izan ere, azterketen arabera, antxoaren populazioa tamaina onean dago. Izatez, azken 25 urteetan ez da hainbeste egon Bizkaiko itsasoan. Aztiren Bioman kanpainako datuen arabera, Bizkaiko itsasoan 230.000 tonako stocka dago, espeziearen iraunkortasuna bermatzen duen gutxienekoaren oso gainetik (21.000 tona). Rogelio Pozo Aztiko zuzendari nagusiaren arabera, gaur egungo biomasak espeziearen iraunkortasuna bermatzen du, eta baita jarduera ekonomikoa ere. Azalpenak Berrian.
Zerynthia elkarteak Tximeleten Oasia proiektua abiatu zuten 2016an. Proiektu honi esker, elkarteak, ikastetxeak eta norbanakoak bultzatzen dituzte tximeletentzako oasiak sortu, zaindu eta ezagutzera. Geroztik, 300 bat oasi daude Espainiako Estatuan, eta 50 inguru Euskal Herrian. Ingurune naturaletan (Gorbeia, Izki, Valderejo, Salburua, Urdaibai) eta ingurune urbanoetan (Bilbo, Donostia, Iruñea, Gasteiz) daude oasi hauek, eta hezkuntzarako eta sentsibilizaziorako erreminta baliotsuak dira. Gainera, talde mehatxatua dira tximeletak, hauen egoera ezagutzeko, larreetako tximeletei buruzko ikerketa bat osatu dute berriki. Informazio gehiago Berrian: Ostatua eta babesa tximeletentzat.
Osasuna
Alexandra Ruiz de Azuak eta Aitziber Samaniegok elikadura-portaeraren nahasmenduak dituzte, eta Osakidetzari unitate berezi bat eskatu diote gaixotasun hauek behar bezala tratatzeko. Eritasun konplexuak dira elikadura portaeraren nahasmenduekin lotutakoak, eta, adituek diotenez, ikuspegi askotatik landu behar dira. Izan ere, nahasmendu hauek bizitzaren esparru ugaritan daukate eragina, eta osasun fisikoa eta mentala kaltetzeaz aparte, harreman pertsonaletan, familian eta lanean ere eragin zuzena daukate. Informazio gehiago Berrian irakurri daiteke: Orbaindu gabeko zaurien ispilu.
Ingurune aberastuak, aldaketa molekular, anatomiko zein funtzionalak eragiten ditu garunaren garapen prozesuan, oroimena eta ikasketa prozesuak bultzatuz. Hau bereziki interesgarria da alkoholak garunean dituen eraginak konpontzeko. Izan ere, frogatu da nerabezaroko alkohol kontsumo intentsiboak kalte iraunkorrak eragiten dituela helduaro goiztiarreko sagu arretan. Alabaina, ikusi da ingurune aberastuak alkoholaren ondorioz saguek galdutako portaera gaitasunen berreskurapena sustatzen duela helduaro goiztiarrean, oreka eta funtzio kognitibo kaltetuen berreskurapena sustatuz. Datu guztiak Zientzia Kaieran: Ingurune aberastuak nerabezaroko alkohol kontsumoaren kalteak leheneratzeko.
Arkeologia
Uste zutena baino milioi bat urte zaharragoak dira gizakiaren Sehaska aztarnategiko (Hegoafrika) homininoen fosil zaharrenak. Kuartzoaren isotopoetan oinarritu dira azterketa hau egiteko, eta ikusi dute 3,4-3,6 milioi urte dituztela, eta, beraz, Australopithecus afarensis fosil zaharrenen garai berekoak direla. Orain arte, Afrika ekialdeko beste Australopithecus-en ondorengotzat jotzen ziren. Ikertzaileek azaldu dutenez, desintegrazio erradioaktiboa aztertuta zehaztasun handiz jakin daiteke zer adin duen arrastoetako kuartzoak, izpi kosmikoek honetan sortzen dituzten isotopo ezberdinen proportzioak neurtuta.
Fisika
Elhuyar aldizkarian irakur daitekeenez, hiru partikula exotiko berri aurkitu dituzte LHC azeleragailuan, pentaquark bat eta bi tetraquark. CERNen mintegi batean aurkeztu dituzte aurkikuntza hauek eta pauso garrantzitsua dira materia exotikoaren ezagutzan. Duela 60 urte inguru iragarri ziren teorikoki partikula hauek, eta azken 20 urteetan joan dira aurkitzen lau eta bost quarkez osatutako multzoak. Besteak beste, quarkak horrelako multzoetan nola lotzen diren ulertzen lagunduko du aurkikuntza honek.
Egileaz:
Irati Diez Virto Biologian graduatu zen UPV/EHUn eta unibertsitate berean Biodibertsitate, Funtzionamendu eta Ekosistemen Gestioa Masterra egin zuen.