Archivo de Etiquetas:: animaliak

Juan Ignacio Pérez eta Miren Bego Urrutia Hotza
———————————————————————————————————–
Euskal eta japoniar arrantzaleak, duela 1.000 urte aritzen ziren baleen ehizan. Euskal literaturan bada jarduera horren erreferentziarik, nahiz aipamenak ez diren hain urrun heltzen. Ioannes de Etcheverri-k (1627) (Etxeberri Ziburukoa) baleen ehiza gai duten hiru otoitz utzi zituen idatzita. Horra otoitz horietako bat, laburrena (“Balea Çaleentçat” du izenburua): […]

Juan Carlos Iturrondobeitia Europan izan dugun liztor inbasiorik arrakastatsuenaren protagonistari eskaini diogun artikulu-sortari bukaera emango diogu gaurkoan. Asiatik datorren liztorra edo Vespa velutinaren jatorria eta ezaugarriak ikusi genituen Asiatik datorren liztorra (I) artikuluan. Velutinaren bizi-zikloa eta honen inbasioak eragindako ondorioak aztertu genituen gerora Asiatik datorren liztorra (II) artikuluan. Amaitzeko, inbasioaren aurkako irtenbideak ikusiko ditugu. Habia-suntsiketak
Asiatik datorren liztorrari […]

Juan Ignacio Pérez eta Miren Bego Urrutia Hotza
———————————————————————————————————–
Izotzari aurre egiten atalean ikusi bezala, ornogabeetan aurki daitezke batez ere kalterik eragiten ez duten izozte-prozesuak. Hala ere, berebiziko arreta jarri zaie antzeko erantzun edo moldaerak agertzen dituzten animalia ornodunei. Zergatia argia da: naturan berez badago izoztuta egon ondoren bizi-funtzioak mantentzen dituen ornodunik, bere intereseko zelulak, organoak, ehunak edo izaki […]

Juan Carlos Iturrondobeitia Asiatik datorren liztorra edo Vespa velutinaren jatorria eta ezaugarriak ikusi genituen Asiatik datorren liztorra (I) artikuluan. Europan izan dugun liztor inbasiorik arrakastatsuenaren protagonistarekin jarraituko dugu. Velutinaren bizi-zikloa ikusiko dugu lehenik eta gerora, Asiako liztorraren inbasioaren ondorioak aztertzera ekingo diogu. Bizi-zikloa
Monoginoak diren kolonien ziklo biologikoak urtebete irauten du. Hau da, erregina fundatzaile bakoitzak kolonia bakarra osatuko […]

Juan Ignacio Pérez eta Miren Bego Urrutia Hotza
———————————————————————————————————–
Izotzaren aukako naturalak atalean ingelesez “freeze avoidance” deritzon jokaeraz aritu gara. Naturan badira, ordea, “freeze tolerant” diren animaliak ere, hau da izoztea jasan eta gainditu dezaketen animaliak. Animaliak izoztea jasan dezakeela esaten dugunean ez gara ari behin-behineko gertakizun batez, garrantzi ekologikoa duen izozteaz baizik. Mota horretako animalien kasuan modu naturalean […]

Juan Carlos Iturrondobeitia Asiako hego-ekialdean du jatorria, baina gaur egun bere kokapen naturaletik at egiten ari da, alegia, Bangladesh, Butan, Txina (Hong Kong Barne), India, Indonesia, Korea, errepublika, Laos, Malasia, Birmania, Tailandia, eta Vietnam horietatik kanpo ari da hedatzen. Frantziako Lot-et-Garonne departamenduan antzeman zen lehen aldiz Europan 2006an, eta harrezkeroztik kontinente honetan inoiz gertatu den liztor-inbasiorik arrakastatsuena izan da ziur […]

Juan Ignacio Pérez eta Miren Bego Urrutia Hotza
———————————————————————————————————–Bilatuz gero, itsasoaren ia edozein tokitan aurki ditzakegu arrainak, bai eta ustez ezinezkoak diren uretan ere. Itsas teleosteoen barne-likidoen gatzen kontzentrazioa, itsasoko urarena baino hiru bider txikiagoa da gutxi gorabehera. Ezaguna denez, ur destilatua 0 °C-tan izozten da, baina ur-disoluzioen izozte-tenperatura 0 °C-ren azpitik dago. Izan ere, kontzentrazioaren araberakoa da […]

Juan Ignacio Pérez eta Miren Bego Urrutia Beroa
———————————————————————————————————–
“Txerria, apatxa zatituta duelako hausnarkaria izan gabe; animalia hori lohia da zuentzat” (Liburu Santuak: Lebitarren liburua, 11).
“Esan: helarazi zaidan goiargian ez dut aurkitu inorendako ezer jateko debekurik, animalia baten gorpua edo odol isuria ez bada, edo txerrikia, lohikeria baita” (Korana: Artaldeak, 145)
Lebitarren liburuan eta Koranean ezarritako txerrikia jateko debekuaren […]

Amaia Portugal Haien kumeak babesteko, izurde emeak elkartu egiten dira eta taldetxoak osatzen dituzte erditze garaian. Gainera, Australiako mendebaldeko itsasoetan egindako ikerketa honetan egiaztatu dutenez, kide berberekin elkartzen dira urtero, denboran luzatzen diren lotura iraunkor eta egonkorrak sortuz.
Emakumeok maiz hitz egiten dugu familiaren zaintza eta lana uztartzeaz, eta are gehiago, martxoaren 8aren bueltako egunetan. Bada, gure espezieko emeak ez […]

Juan Ignacio Pérez eta Miren Bego Urrutia Beroa
———————————————————————————————————–
Txakurren azalean oso urriak dira izerdi-guruinak, eta beraz ontzat eman daiteke ez dutela izerdirik botatzen. Horrek, baina, ez du esan nahi gorputza hozteko lurrunketara jo ezin dezaketenik. Beroa xahutu behar dutenean hatsankatu egiten dira eta horrek sortzen duen aire-mugimenduak erraztu egiten du arnas azalen gaineko uraren lurrunketa. Kontu honen inguruan […]