matematika
Etiketen artxiboa 273 artikulu
Javier Duoandikoetxea Euskal Herriko Unibertsitateak Maria Jesus Esteban eta Carlos Kenig matematikariak honoris causa doktore izendatuko ditu martxoaren 4an. Maria Jesusen kasua berezia da orain arte UPV/EHUk izendatu dituen honoris causa doktoreen artean, unibertsitate honetan bertan hasi baitzuen zientziaren gailurrerako […]
Itsas munstroari aurrea hartzeko tresna
Amaia Portugal Olatu erraldoiak ezerezetik sortzen dira, eta oso arriskutsuak dira ozeano zabalean dabiltzan itsasontzi eta plataformentzat. Fenomenoa gertatu baino bizpahiru minutu lehenago, hura aurresateko ahalmena duen algoritmoa sortu dute Massachusetts Institute of Technology unibertsitateko bi ikertzailek. Bat-batean eta itsas […]
Ba al dago matematikaririk Marten?
Ez da lehenengo aldia aurten Marte egunkarietan azaltzen zaiguna. Hilabete batzuk lehenago, Martxoaren 24an, planeta gorriaren esplorazioan beste pausu bat eman zen, maratoi baten luzerako pausu bat alegia. Lehenengo aldiz astroibilgailu batek, Opportunity deiturikoak, lasterketa hau osatzen duten 42.195 kilometroak […]
Hautatze-sistema ere hautatu behar da
Javier Duoandikoetxea Hautagaiak, hautesleak, bozkak, emaitzak: ohituta gaude hauteskundeetara, izan politikoak edo bestelakoak. Gutxitan pentsatzen dugu, hala ere, hauteskunde prozesuaren aurretik hautu bat egin dela: zein izango den hautatze-sistema. Hauteskunde batzuetan —esate baterako Espainiako hauteskunde politikoetan— zerrendei ematen zaie botoa […]
Espazioaz eta denboraz (III)
César Tomé López XIX. mende hasieran urrats erabakigarriak eman ziren ondoren Gauss-ek ez-euklidear izendatuko zituen geometriak matematikoki eraikitzeko prozesuan. Hain zuzen, Carl Friedrich Gaussek berak 1813an eta Ferdinand Karl Schweikart-ek 1818an, bakoitzak bere aldetik, geometria mota horren oinarrizko ideiak garatu […]
Pitagorasen teorema kolokan? Bai zera!
Javier Duoandikoetxea Pitagoras entzun eta teorema etorriko zaio akordura ia mundu guztiari. Hain ezaguna izan arren, Zientzia Kaiera honetan Pitagorasen teorema aipatu behar izan nuenez, Googlera jo nuen euskarazko esteka baten bila. Eman zidan lehen aukera egokia iruditu zitzaidan. Baina […]
Paper-txoriak tolestea, dirudien baino konplexuagoa
Jose Ignacio Royo Prieto Non eta UPV/EHUko Miguel de Unamuno Ikastetxe Nagusiko blasoian ikus daiteke paper-txori bat, Bizkaiko Arbola eta unibertsitateko ikurrarekin batera. Hauxe da arrazoia: idazle eta filosofo bilbotarrak (Migel Unamunokoak, berak bere euskarazko olerkietan sinatu zuen legez [1]) […]
George E. P. Box, XX. mendeko estatistikari bikaina
Ines Garmendia George Edward Pelham Box zientzialariaren bizitza harrigarria da. Txikitan diru-eragozpen larriak jasan bazituen ere, XX. mendeko estatistikari handienetako bat izatera iritsi zen. Funtsezko ekarpenak egin zituen estatistikan eta estatistikaren aplikazioetan, bereziki industrian. Boxek asmatutako denborazko serieak aztertzeko teknikek […]
“John Harper”, matematika eta ahateak ikertzen
Josu Doncel David Harperrek ahateekin laborategiko saio bat egin zuen Cambridgeko Unibertsitatean. Ahateen janaria bilatzeko portaeran aztertu nahi zuen eta ohartu zen lortutako emaitza bat zetorrela joko-teoriaren emaitzekin. David Harper Cambridge Unibertsitateko biologoa zen. Ahateak elikatzea dibertigarria izan litekeela pentsatu […]
Modaren inpaktuari neurria hartzen
Amaia Portugal Desfileek baldintzatzen al dute gure janzkera? Galdera horri baietz erantzun dio Taiwan eta AEBtako ikertzaile talde batek, matematika eredu batean oinarrituta. Ondorio horretara iristeko, New Yorkeko pasarelatan eta kalean ikusitako arropen argazkiak alderatu dituzte. Gure armairuak eta modelo […]