Zer eta muskuiluei esker omen gara garena. Eta zientzialarien arabera, izaten jarraitzeko gakoetako bat izan daitezke.
Kokatu gaitezen: duela 200 eta 150 000 milioi urte, Afrikan. Berorik ez da, baina. Garai hartan glaziazio baten erdian baitzegoen, M2 glaziazioa. Eta horrek ondorio zuzena zeukan garaiko gizakiengan, zaila, oso zaila zen janaria topatzea. Hainbeste, ezen kalkuluen arabera (nahiz eta datu zehatza eztabaidan dagoen) populazioaren ehuneko gutxi batzuk baino ez ziren biziraun.
Zelan biziraun zuten gizaki gutxi horiek? Bada, frogen arabera, kostaldean eta moluskuak janda. Abuloiak, muskuiluak eta horrelakoak elikagai moduan hartuta eta kostaldean babes hartuta egin zuten aurrera.
Afrikatik migrazioa kostaldetik egin zen, itsaskiak eskuragai zeudela. Are gehiago, gizakiaren eboluzioan, zehazki garunaren tamainan, itsaski-dietak berebiziko papera izan zuteneko hipotesia ere zabaldu egin da.
Muskuiluak, etorkizunaren giltza
Eta zertara dator hau? Bada, Xabier Irigoienek azaltzen duenez, muskuiluak etorkizuneko elikaduraren gakoetako bat izan daiteke. Joan gaitezen atalka.
Giza populazioaren hazkundea ez da gertatuko herrialde aberatsetan, biztanleria egonkorra den edo gainbeheran dagoen herrialdeetan, baizik eta herrialde pobreetan, batez ere Afrikan, herrialde horien populazio gero eta handiagoak ez baitu nahikoa diru izango Europako fabrika batean ekoitzitako elikagaiak ordaintzeko.
Oraintxe bertan, behar adina janari ekoizten dugu, baina gizateriaren proportzio handi batek ez du nahikoa diru hura fisikoki eskuratzeko, etxetik gertu dagoen merkatu batean eskuratzeko.
Horretaz gain, nutrizioaren arabera, kaloriak eta proteinak ez dira aski pertsonak elikatzeko. Pertsona askok, baita herrialde aberatsetan ere, behar adina kaloria kontsumitzen badituzte ere, dieta eskasak dituzte mikroelementuetan, hala nola burdinan edo funtsezko beste konposatu batzuetan, gantz-azido poliasegabeetan, esaterako.
Azkenik, egonkortasunak funtsezko papera du: elikagaien ekoizpenak iraunkorra eta egonkorra izan behar du epe luzean; bestela, krisiek eta goseteek jarraitu egingo dute populazioa handitu eta ekosistemak agortu ahala.
Naylorrek eta 12 laguntzaileek ondo definitu dituzte elikagaien segurtasunaren funtsezko erronkak: erabilgarritasuna (baliabide gisa denontzat nahiko izatea), irisgarritasuna (baliabideak eskuragarri izatea), nutrizioa (nutrizio alderdi guztiak betetzea) eta egonkortasuna (jasangarria eta egonkorra izatea epe luzean.
Beraz, 11 000 000 000 pertsona elikatuko dituzten konponbide magikoez hitz egiten denean, aurreko puntuak egiaztatu beharrekoak dira. Ederto, zer zerikusi dute muskuiluek, baina? Mitilikulturak, muskuiluen hazkundeak, hainbat abantaila ditu aipatutako puntuei dagokienez.
Batetik, muskuiluen ekoizpenak oso ingurumen-aztarna txikia du. Belarjaleak dira, uretako fitoplanktona kontsumitzen dute eta, beraz, ez dute elikatu beharrik. Ez dute ur geza kontsumitzen eta ez dute elikagairik askatzen uretara; aitzitik, eutrofizazioa murrizten laguntzen dute uretako mikroalgak iragaziz.
Bestalde, CO2 emisioei dagokienez, muskuiluek edozein animalia-produkziotan proteina gramoko emisio baxuenak dituzte, hegaztiek edo izokinek baino askoz baxuagoak, behi-haragia edo antzekoak baino 40-50 aldiz baxuagoak.
Are interesgarriagoa, mitilikultura teknologikoki sinplea da, soketan landu daiteke plataformetatik zintzilik edo zuzenean tretzak erabiliz. Sinplea da eta ondo ezagutzen diren metodologiak erabiltzen ditu. Gainera, ez da intentsiboa kapitalean: muskuilu-haztegiak ezartzeko behar diren finantza-baliabideak ehunka mila ingurukoak dira, ez dozenaka milioi ingurukoak.
Proteina eta gantz-azidoen iturri dira muskuiluak eta elikagaiak gehien behar diren eskualdeetan hazi daitezke. Azken batean, espazioa eta fitoplanktonean oparoa den ura baino ez dute behar muskuiluek hazteko. Horregatik, eta aurrean azaldutako guztiagatik, produkzio egonkorra izateko aukera handiak ditu.
Naylor et al.-ek definitutako puntuak betetzen dituzte muskuiluek, beraz. Jakina, muskuiluek bakarrik ez dute gizateria salbatuko. Elikadura-hornidurak eskualde ezberdinetako hurbilketa desberdinen konbinazioa beharko du, baina moluskuen akuakultura da oraindik azpiustiatzen den aukera gutxietako bat eta behar handiena izango duen tokian sor daiteke.
Beste edozein dieta, begetal, haragi kultibo, intsektu, e.a. DHArekin (azido dokohexaenoikoarekin) eta AArekin (azido arakidonikoarekin) osatu beharko da garuneko funtzioari eusteko. Beraz, planeta osoak funtsezko gantz-azidoak beharko dituenez, gainerako gizakientzat funtsezkoa den zerbait sortuz, Mauritania, Namibia edota Somalia bezalako herrien errentagarritasuna handitzen lagunduko luke itsasertzeko eremuetan mitilikultura ezartzeak eta itsaskien esportazioak.
Artikuluaren hasieran, Hego Afrikan M2ko glaziazioan giza populazioak kostaldean bizirik iraun zutela esaten zen eta Afrikako ekialdeko kostaldea izan zela Afrikatik irteteko baliatu zen bidea. Gure garunak azken jauzi ebolutiboa jasan zuen eskualdea ere izan zen hura, beharbada DHAn eta AAn aberatsa zen itsaski dietari esker. Eta, agian, beste behin ere, gizateriari aurki beharko diren funtsezko elikagaiez hornitzeko gai den eskualdea ere izango da.
Erreferentzia:
Mapping Ignorance blogean Xabier Irigoien, AZTI – BRTA-ren zuzendari zientifikoak idatzitako Could Mussels Save Humanity, again? testuaren euskarara egokitzapena da, laburtuta eta moldatua.