Osasuna
COVID-19aren kontrako txertoa lortzeko prozesua lasterketa moduko bat izaten ari da. Txertoa lortu nahi duten enpresak euren txertoen eraginkortasun portzentajea aipatzen ari dira eta hori albiste bilakatzen ari gara. Baina kontu honek erantzun gutxi eta galdera asko sortu ditu. Berriako artikulu honen bitartez, zalantzak argitzen saiatu dira. Zer dakigu orain arte? Zer esan dute farmazia enpresek? Eta zer dago albiste horien atzean?
Nazioarteko ikerketa batek ebaluatu ditu SARS-CoV-2aren hedapena arintzeko 79 lurraldetan hartu diren neurri ez-farmakologiko nagusiak, Elhuyar aldizkariak azaldu digunez. Emaitzen arabera, hauek dira eraginkorrenak: bidaiak murriztea, itxialdiak eta jendea biltzen den tokiak ixtea, 50 pertsona edo gutxiagoko bilerak saihestea, etxetik lan egitea eta nerabeen hezkuntza-zentroak ixtea.
Koronabirusek duten mutatzeko ahalmenaz hitz egin digu zutabe honetan Miren Basaras mikrobiologoak. Hori argitzeko, Danimarkan jazo den bisoien auzia azaldu du tartean. Mutatzeko ahalmen horri erreparatuz, eta gripearekin alderatuz gero, hamar aldiz gutxiago aldatzen da. Baina zer gertatzen da aldaketa horiek koronabirusen S proteinan gertatzen badira? Ez galdu Basarasen azalpena Berrian.
Txertoen ikerketak mintzagai direnean ezinbestean finantzaketez ere hitz egin behar dugu. Ildo horri jarraiki, nazioarteko COVAX programako arduradunek esan dute era izango dela baliabide urriko herrialdeetara ere heltzeko. 2.000 milioi dolar bildu behar zirela esan dute, eta lortu dute kopuru hori. Informazio gehiago Berrian duzue irakurgai.
Financial Times-ek argitaratutako azken datuak ekarri dizkigu Berria egunkarira Gorka Oribe Farmaziako irakasleak gazteek pairatzen duten antsietatearen harira: Espainia lehen postuan dago biztanle gazteengan (18-34 urte) atzemandako antsietatea. Kezka nagusienak dira, besteak beste, langabeziaren egoera eta etorkizuna.
Gurutz Linazasoro neurologoari egin diote elkarrizketa Berrian, itxialdiak gugan izan duen eraginaz hitz egiteko. Zehazki, adikzioren bat dutenentzat bereziki gogorra izan dela dio. Horretaz gain, bizi dugun egoerak beste adikzio bat eragin du: teknologia berriena, esaterako. Oso interesgarria elkarrizketa.
Arkeologia
Haitzuloetako irisgarritasuna neurtzen duen sistema aurkeztu du ikertzaile talde batek Bizkaiko Atxurra haitzuloa eskaneatuz. Proiektuaren helburu nagusia da Goi Paleolito garaian haitzuloetan zeuden adierazpen sinbolikoak ikertzea eta argitzea. Kasu horretan, Atxurra leizean, labar-arte garrantzitsua dago, Madeleine aldian datatutakoa.
Paleontologia
Duela 80 urte Koskobiloko aztarnategian (Olaztin) aurkitutako fosilak berriro aztertu dituzte eta duela 220 mila urteko faunaren ebidentziak aurkitu dituzte: errinozeroak, lau hartz-espezie, orein erraldoiak eta makakoak bizi ziren mendebaldeko Pirinioetan. Elhuyar aldizkariak adierazi duenez, Nafarroako Kuaternarioko aztarnarik zaharrenak bihurtu dira.
Teknologia
Gailuez inguratuta bizi gara baina zer gertatzen da horiek apurtu edo zaharkitzen direnean? Modu egokian birziklatzeko aukera dago baina gehienetan ez dugu hori egiten. Hondakin elektronikoaren inguruko artikulua duzu hauxe (zenbat sortzen dugun eta sortutakoak zer inpaktu duen, adibidez), hausnartzeko oso aproposa. Ez galdu!
Emakumeak zientzian
Asteon, Emakumeak zientzian atalean, Elizabeth Garrett Anderson (1836-1917) medikua izan dugu protagonista. Oztopo ugari izan zituen baina azkenean lortu zuen Medikuntza gradua, lehen emakumea izan zen Erresuma Batuan hori lortzen. Horren ondotik, mediku-kontsulta bat ireki zuen, eta kontsultategi bat zuzendu zuen.
Biologia
Duela gutxi argitaratutako ikerketa batean etxeko oilarren zenbait barietateetako, lau espezie basatietako eta bost oilar gorri basatiaren bost azpiespezieetako 863 aleren genoma aztertu dute. Ikertzaileek ondorioztatu dute gaur egungo etxeko oilarrak azken horren azpiespezie batetik datoz, Gallus gallus spadiceus izenekotik. Ezagutu ezazu oilaskoen iragan genetikoa!
Genetika
Zer dakigu orain arte COVID-19ari buruz? Koldo Garciak bere Edonola blogean errepaso bat egin du sei ideietan bildu du azalpena. Ez galdu!
Genetikaren etorkizunari begiratuko diogu asteon ere. Hain zuzen, Jin-Soo Kimen, Oinarrizko Zientziaren Institutuko Genoma-ingeniaritza Zentruko zuzendariaren hausnarketari helduko diogu: CRISPR gene-edizioa praktika klinikoan erabiltzea. Edonola blogean duzue irakurgai.
Asteon zientzia begi-bistan igandeetako atala da. Astean zehar sarean zientzia euskaraz jorratu duten artikuluak biltzen ditugu. Begi-bistan duguna erreparatuz, Interneteko “zientzia” antzeman, jaso eta laburbiltzea da gure helburua.
Egileaz:
Uxue Razkin (@UxueRazkin) kazetaria da.