Ekoizpen eta kontsumo jasangarriaren mugarriak

Mirene Begiristain Zubillaga, Goiuri Alberdi Aresti

2030 Agenda 2015ean Nazio Batuen Erakundeak bultzatutako eta sinatutako akordioa da. Bertan, Garapen Iraunkorreko Helburuen (GIH) markoa onartu zen, garapen iraunkorrerako funtsezko oztopo sistemikoei heltzeko asmoarekin.

Hala ere, hainbat adituek adierazi dute GIHen abiapuntuko diagnostikoan hutsuneak daudela, bai ezarritako helburuen arrazoiak ulertzeko eta baita ere garapen globaleko politikak behar bezala bideratzeko. Hutsune horien oinarria 2030 Agendaren aurretik zegoen markoaren, hots, Milurteko Garapen Helburuen ebaluazio politiko eta tekniko zorrotzen faltagatik gertatu da. Horrez gain, zenbait analisietan esaten da GIHak erretorikaz betetako marko bat dela, helburuen aplikazio-maila ebaluatzeko zehaztasunik eta konpromisorik ezak (GIHak borondatezkoak baitira), GIHak ez betetzera daramalako. Horrekin batera, eta COVID-19aren osasun-krisia dela eta, datuek iragartzen dute helburuen bi heren betetzea zaila izango dela. Ondorioz, Nazio Batuek ere GIHak mantsoegi betetzen ari direla onartu dute.

“12. GIHa aletzen” izenburuko artikuluak 12. GIHaren erronken azterketa egiten du ekofeminismoaren paradigmatik abiatuta, muga ekologikoen eta bizitzaren iraunkortasunaren perspektibatik. Alde batetik, ekodependenteak gara naturatik lortzen ditugulako gure egunekoan jardueretarako behar ditugun baliabide eta ondasun guztiak (mugatuak direnak); eta bestetik, interdependenteak gara, ezinezkoa zaigulako pertsona baten bizitzan pentsatzea beste pertsona baten laguntzarik gabe.

12. GIHak Kontsumo eta Ekoizpen Arduratsua jasotzen du. Egungo ekoizpen- eta kontsumo-patroiek planetaren birsorkuntza-ahalmena gainditzen dutela jakinik, azpimarragarria da 12. GIHak inolako aipamenik ez egitea kontsumoaren eta produkzioaren murrizketari. Funtsean, 12. GIHa hondakinak kudeatzera bideratutako ekonomia berde baten sustapenean oinarritzen da, «Greenwashing» kontzeptutik edanez, hots, erantzukizun ekologiko baten ilusiozko irudia ematetik alegia. Ildo horretan, ekonomia zirkularra hazkunde ekonomikoaren eragile gisa kokatzen da, eta hau, lan honetan jasotzen diren datuen arabera, nabarmena da ere Euskal Autonomia Erkidegoko 2030 estrategian.

Entropia legearen ikuspuntutik, hazkunde ekonomikoa ezinezkoa da ingurumenaren degradazioa alde batera utzita. Hala ere, 12. GIHak, beste GIH batzuekin batera (8. GIHarekin, adibidez, hazkunde ekonomikoan oinarritzen dana), kapital-metaketaren eta kontsumo masiboaren hedapenaren logikatik edaten du, krisi ekosoziala kontuan hartu gabe, eta, beraz, biosferaren mugen gainditzean sakontzen jarraitzen du.

Aipatu behar da GIHek dituzten erronka bakoitzari dagozkion kasuistika edo erroei ez zaiela behar bezalako garrantzia ematen. Horren adibide garbia da elikagaien xahutzeari buruzko erronka: elikadura-sistemaren egungo eredu agroindustrialean elikagaien xahutzea hazten jarraitzen duen bitartean 12. GIHak ez du inola ere iradokitzen eraginkortzat frogatuak izan diren elikadura-eredu edo -sistema iraunkorrago eta justuagoetara aldatzearen beharra; hala nola, elikadura sistema agroekologikoen garapena bultzatzearena.

Erronka bakoitzaren azterketarekin batera, “12. GIHa aletzen” artikuluaren egileek gako batzuk ematen dizkigute, konplexutasuna eta sistemen integraltasuna aintzat hartuta, ekofeminismotik trantsizio ekosozialean prozesu eraldatzaileak abiatzeko eta bultzatzeko.

Artikuluaren fitxa:

• Aldizkaria: Ekaia
• Zenbakia: Ale berezia 2021
• Artikuluaren izena: 12. GIHa aletzen: ekoizpen eta kontsumo jasangarriaren mugarriak.
• Laburpena: Sei urte bete dira Nazio Batuen Erakundeak 2030 Agendako Garapen Iraunkorrerako Helburuak onartu zituenetik. Artikulu honetan, 12. GIHaren analisia egingo dugu, eko-feminismoak bere egin duen iraunkortasunaren kontzeptualizaziotik abiatuta. Gure analisian, lehenik, 12. GIHaren irakurketa orokorra egingo dugu, eta, ondoren, hamaika erronka zehatzez osaturiko helburu horren xehetasunak eta kontraesanak aletuko ditugu. Analisiaren ondorio gisa, azpimarratuko dugu gure ekoizteko eta kontsumitzeko erak, naturak birsortzeko dituen gaitasun-mugak aspaldi gainditu zituen arren, hazkunde mugagabean eta kontsumo masiboan oinarritutako logika ekonomikoan oinarritzen jarraitzen duela. GIHetan topatzen diren inkoherentzien aurrean, aztertutako erronketan jaso ditugun hausnarketekin, trantsizio ekosozialaren bidetik bizitza iraunkor bat lortzea aldarrikatzen dugu.
• Egileak: Mirene Begiristain Zubillaga, Goiuri Alberdi Aresti
• Argitaletxea: UPV/EHUko argitalpen zerbitzua
• ISSN: 0214-9001
• eISSN: 2444-3255
• Orrialdeak: 211-228
• DOI: 10.1387/ekaia.22106

Egileez:

Mirene Begiristain Zubillaga eta Goiuri Alberdi Aresti UPV/EHUko Ekonomia eta Enpresa Fakultateko Finantza Ekonomia II Departamentuko ikertzaileak dira.

Ekaia aldizkariarekin lankidetzan egindako atala.