Ikerketan lortutako datuek, aurretiko aurkikuntzekin batera, iradokitzen dute funtzio exekutiboan orain arte topatutako elebidun abantaila parte-hartzaileen kohorteen kontrolatu gabeko ezaugarri ez-linguistikoei lotutakoak izan direla.
Elebidun abantaila elebidun izateari baino, bestelako faktoreei lotuta egon daitekeela iradokitzen du ikerketak, aurreko ikerketetan kontuan izan ez diren kanpo faktoreetan. Bi dira ikerketan konprobatu nahi izan dituztenak:
- Funtzio exekutiboan elebidun abantailak duen fidagarritasuna eta erreplikagarritasuna.
- Lan-memorian elebiduntasunak duen inpaktua.
Bere arloan gehien ikertzen den gaietako bat da elebidun abantaila. Baita polemikoenetarikoa ere, existentziaren eta jatorriaren inguran piztu den eztabaida dela eta. Elebidun abantailaren frogak lagin taldeak txikiak direnean topatzen dira gehien bat, bestelako aldagaietan elebidunak eta elebakarrak bat egiten duten lagin handietan abantaila desagertu egiten da sistematikoki.
Bi hizkuntzaren erabilerak funtzio exekutiboak hobetzen dutela da elebidun abantailaren atzean dagoen ideia. Funtzio exekutiboak barne hartzen ditu:
- Inhibizioa. Erantzun gainartzaileari eusteko gaitasuna.
- Txandakatzea. Atazen artean aldatzeko gaitasuna.
- Monitorizazioa. Lan memorian informazioa eguneratzeko gaitasuna.
Horretaz gain, azkenaldian lan-memoriaren hobekuntzarekin lotu izan da elebidun abantaila, prozesatzeko informazioa gordetzeko gaitasunarekin.
Ikerketaren diseinua
Parekatutako 180 pertsonek hartu dute parte ikerketan: Euskadiko 90 elebidun (68 emakume eta bataz beste 22 urte) eta Murtziako 90 elebakar (67 emakume eta bataz beste 21,84 urte). Parekatutako 90 elebidun eta 90 elebakarrak talde handiagoetatik aukeratuak izan ziren eta parekatzerakoan kontuan hartu ziren adina, IQ, maila sozioekonomikoa, hezkuntza maila eta gazteleraren ezagutza maila.
Lau izan dira ikerketan baliatu dituzten atazak funtzio exekutiboa neurtzeko: Flanker task, Simon task, Verbal Stroop task eta Numerical Stroop task. Lan memoriari dagokionez, Corsi testaren eta Digit-span taskaren aurreranzko eta alderantzizko bertsioak baliatu dira.
- Funtzioa exekutiboa neurtzeko testak:
Flanker testa, testuinguruan egokia ez den erantzuna erreprimitzeko gaitasuna neurtzeko testa, egiteko bost geziz osatutako errenkadak baliatu ziren.
Simon task delakoaren kasuan zirkulu beltza edo karratu beltza ikusten zuten parte hartzaileek pantailan. Zirkulu beltza ikustean ezkerrean zuten botoi gorria zapaldu behar zuten, karratua ikustekotan, eskuinean zuten botoi berdearekin, forma pantailaren edozein tokitan agertzen zela. Inkongruentzia sortzeko, beraz, zirkuluak pantailaren eskuinean edo karratuak ezkerraldean aurkeztuta sortzen zen. Kongruentzia zirkuluak pantailaren ezkerraldean eta karatuak eskuinaldean kokatuta eta neutraltasun figurak pantailaren erdialdean kokatuta.
Verbal Stroop testaren kasuan hiru koloreren gaztelaniazko hitzak (rojo, azul eta amarillo) eta luzera, frekuentzia eta estruktura silabiko antzekoa duten hiru hitz (ropa, avión eta apellido) baliatu ziren. Kongruentzia sortzeko hitza eta hitzaren kolorea bat zetozen, inkongruentzia sortzeko hitza eta hitzaren kolorea ez zetozen bat eta neutraltasuna sortzeko kolorea ez zen hitza erabiltzen zen edozein koloretan.
Azkenik, Numerical Stroop task delakoan, sei zenbaki (2, 3, 4, 6, 7, 8) baliatu ziren binaka, bakoitza pantailaren alde batean, aurkeztuta. Parte-hartzaileek zenbaki handiena (tamainaz) aukeratu behar zuten, zenbakiaren balioari erreparatu gabe. Kongruentzia sortzeko tamaina handiena zuen zenbakia baliorik altuenetakoa ere bazen, inkongruentzia sortzeko alderantziz eta neutrala sortzeko zenbaki bera aurkezten zen bi tamainatan.
- Lan-memoria neurtzeko testak
Corsi testaren kasuan 10 karratu urdin erabili ziren hondo grisaren gainean. Karratuak berde bihurtzen ziren sekuentzia bati jarraiki; parte-hartzaileek sekuentzia gogoratu behar zuten. Alderantzizko bertsioan, kontrako ordenean, hau da, azkenekotik hasita lehenera.
Entzumena baliatu zen Digit-span taska egiteko. Aurretik grabatutako zenbaki sekuentziak entzuten zuten parte-hartzaileek, fokatze puntua zuen pantaila bat aurrean zutela. Sekuentzia gogoratu behar zuten orduan, ordenean digit spanen eta atzekoz aurrera digit inverse spanen.
Ezberdintasun nabarmenik ez
Ikerketaren emaitzen arabera, funtzio exekutiboaren kasuan, elebakarrek eta elebidunek berdin egiten zieten aurre ariketei. Hortaz, orain arte ikusitako elebidun abantaila kanpo faktoreei legokieela, bilinguismoari baino, iradokitzen dute. Nahastutako faktoreak kontrolpean jarritakoan desagertu egiten da abantaila.
Lan-memoriari dagokionez, elebidunek emaitza hobeak lortu zituzten alderantzizko Corsi eta digit span probetan, ordenean egindakoan ezberdintasunik ez da topatu.
Oro har, elebiduntasunak ez dakar funtzio exekutiboan hobekuntzarik konparatutako elebidunak eta elebakarrak antzeko ezaugarriak dituztenean. Elebintasunak, hala ere, badirudi eragina duela, ariketak infromazioaren prozesamendu aktibo eta konplexua behar duenean.
Erreferentzia bibliografikoa
Anton, E., Carreiras, M., Duñabeitia, J.A., (2019). The impact of bilingualism on executive functions and working memory in young adults. Plos One, 14(2): e0206770. DOI: https://doi.org/10.1371/journal.pone.0206770
Egileaz: Ziortza Guezuraga (@zguer) kazetaria da eta Euskampus Fundazioko Kultura Zientifikoko eta Berrikuntza Unitateko zabalkunde digitaleko teknikaria.