Kilkerrek egiten duten soinua hainbat tokitan entzun daiteke, mendian eta toki berdeetan esate baterako. Artikulu honetan ikusiko dugu formula matematiko bat dagoela, kilkerren soinua erabiliz, toki horren tenperatura ematen diguna.
Galileok zioen natura matematika erabiliz sortu zela. Izan ere, toki askotan agertzen dira matematikak naturan. Fibonacciren zenbakietakoa da nire ustez kasurik ezagunena, untxi edo hosto kopuruaren hazkundea deskribatzen baitute zenbaki horiek. Ahateen eta joko-teoriaren arteko harremana da beste adibide bat. Izan ere, animalia hauek jana maximizatzeko hartzen dituzten erabakiak aztertzen du joko-teoriak hain zuzen ere.
Harrigarria bada ere, kilkerrek ere matematikak erabiltzen dituzte. Animali horiek txirtxir izeneko soinu bat egiten dute, 15 gradu eta 40 gradu artean. Hortaz, kilker baten txirtxirra entzunez gero, ondoriozta dezakegu tarte horretan dagoela toki horretako tenperatura. Tenperatura zehatza jakiteko, ordea, hurrengo formula erabili ahal da.
Formula horretan, N60 da kilkerren txirtxirraren maiztasuna minutuero eta TC tokiaren tenperatura. Horiek horrela, kilker batek minutuero 110 bider txirtxir egiten badu, N60 = 110 da. Hortaz, balio hori ken 40 eta zati 7 eginez gero, eta lortutako balioari 10 gehituz gero, toki hartako tenperatura lor dezakegu. Adibidez, N60 = 110 bada, tenperatura 20 gradukoa izango da.
Matematikak ezagutzen dituen batek esan dezake formula hori nahiko sinplea dela, lineala baita txirtxirren maiztasunarekiko. Izan ere, formula hori lortzeko erregresio linealaren tresnak erabili dira eta, horrek esan nahi du hurbilketa bat dela formula hori. Hala ere, arlo honetan egindako ikerketa kontuan hartuz, esan daiteke formula horrek ematen duen balioa oso gertukoa dela, ohiko errorea gradu bat baino gutxiagokoa izanik.
Artikulu honetan ikusi dugunaren arabera, kilkerrek badakite matematikan aritzen. Horrela, kilkerren txirtxirraren maiztasuna jakinez gero, eragiketa erraz bat egitea besterik ez dago toki horren tenperatura jakiteko.
Beste animalia batzuk ere matematikak erabiltzen dituzte, baina hori beste artikulu batean kontatuko dizuet.
Egileaz: Josu Doncel Matematikan doktorea da eta UPV/EHUko Matematika Aplikatua, Estatistika eta Ikerkuntza Operatiboa Saileko irakaslea.
2 iruzkinak
[…] zuzen zegoen. Gure matematikariak oso kontu bitxia eta interesgarria azaldu digu Zientzia Kaieran, kilkerren kantuak tenperatura adierazten duela. 15 graduko tenperatura dagoenean hasten dira kantuan kilkerrak eta zenbat eta gehiago abestu, are […]
[…] Jakin badakigu kilkerren kantua baliatuta zein tenperatura dagoen kalkulatu daitekeela. Hala azaldu baitzigun Josu Doncel matematikariak. […]