fisika Archives - Page 26 of 61

César Tomé 1920ko hamarkadaren lehen urteetako problematika garrantzitsuek azalpena behar zuten. Horiei erantzuna emango zien kuantuen mekanika argigarri berrira iristeko bidean bide-erakusle izan zen Niels Bohr fisikariaren korrespondentzia-printzipioa. 1913an eskema moduan adierazi zuen, eta behin eta berriro findu, harik eta […]

Zer dela eta zelula arrunta izan behar zena, minbizi zelula bihurtzen da? Ezinbestekoa da erantzuna topatzea eta, horretarako, oinarrizko zientzia behar-beharrezkoa. Dr. Jekyll and Mr. Hyde: what changes in a stem cell to become malignant? Por José R. Pineda Gizateria […]

Zientziaren ontziaz ari bagara, agian Otto Neurath filosofoa etorriko zaizu burura (eta beteranoentzat, izen bereko ontzian igaro genituen une onak). Agian berria irudituko zaizuna irudia Epikurotik datorrela jakitea da. Horrela azaltzen digu Jesús Zamorak The ‘prehistory’ of philosophy of science […]

César Tomé Metalei buruzko bere doktore-tesian (1911), Niels Bohr fisikariak ondorioztatu zuen ezin zirela metalen propietate magnetikoak azaldu fisika klasikoak atomoen eraikuntzaz esaten zuenaren bitartez. Handik gutxira, Manchesterren lanean zebilela Ernest Rutherford fisikariaren laborategian –Rutherfordek eta bere taldeak proposatu berri […]

Uxune Martinez Fisika ITER, International Thermonuclear Experimental Reactor, 1985 hasi zuten eta Jakes Goikoetxeak Berrian adierazten digunez, 2025ean bukatuko dituzte lanak. ITER egitasmo bat da, izatez, esperimentu bat da, munduko esperimentu zientifikorik handienetakoa. Hala ere, egitasmoak helburu zehatza du: fusio […]

Zurrumurruak ugaritu dira azken asteotan CERNen, partikulen fisikako laborategi handienean, fisika berria izan daitekeenaren detekzioa dela eta. Partikulen hiru fisikarik, Harry Cliff, Konstantinos Petridis eta Paula Álvarez Cartellek, beren baikortasunaren zergatia kontatuko digute, ordena baten barruan: Evidence of brand new […]

César Tomé «Kuantu» hitza XIX. menderako erabiltzen bazen ere, fisikan XX. mendean agertu zen lehenengoz Philipp Lenard fisikariaren eskutik, efektu fotoelektrikoari buruzko 1902ko artikulu batean. Kontzeptuaren lehen agerpena, berriz, Max Planck fisikariari egozten zaio normalean; 1900. urtean idatzitako artikulu harrigarri […]

Robot hitza entzutean, makina bat datorkigu burura, ziur aski, forma humanoidea duena, baina forma definitu eta konstantearekin. Arnold Schwarzeneggeren Terminator, esaterako. Beste pertsonai bat ere badago: T-1000 (Arnoldena T-800a da). T-1000 ez da T-800a bezain indartsua, baina forma alda dezake […]

Uxue Razkin Arkeologia Duela 11.700 urte baino gehiagoko giza hezurdura bat aurkitu dute Loizun, Berriak azaldu digunez. Gizaki haren eskeletoa osorik topatu dute lurpean eta bikain kontserbatuta gainera. Nafarroako Gobernuak esan du gorpua ahoz gora ehortzi zutela eta bere burezurrak […]

Tumorazio ezabatzaileen sintesia gelditzen dute minbizia agertzea eragiten duten mutazioak, ingurumenekoak ala heredatutakoak. Gelditze hori gelditzea (stop the stop) minbiziari aurre egiteko bidea da. Rafael Pulidok Biocrucesen bere taldearekin: STOP the STOP in cancer: evading pathogenic premature translation termination of […]

Hurrengo ekitaldiak

Mitoak argituz paleontologiaren eskutik

Paleontologia gure planetako bizitzaren iragan geologikoa aztertzen duen zientzia da. Iraganean bizi izan zirenen arrasto fosilen behaketan eta azterketan oinarritzen du bere ikerketa. Organismo organikoen arrastoak, esaterako, landareen eta animalienak, sarritan harkaitzei itsatsita gorde ohi dira, eta hauei esker duela milioika urte Lurreko bizilagunak eta haien ohiturak nolakoak ziren ulertzeko…

2025ko martxoaren 25a

Iurretako Herri Biblioteka

Bidebarrieta kalea, 4, Iurreta

2025eko “Olerkari, miope eta despistatuentzat geologia” jardunaldia

Zer dute komunean paisaia ikusgarri batek, milaka urteko fosil batek edo bertan behera utzitako harrobi batek? Ondare geologikoaren parte dira guztiak, Lurraren historiaren lekuko, eta balio zientifiko, hezitzaile, kultural eta estetiko handia dute. Hala ere, oraindik ez da oso ezaguna hauen garrantzia. Ondare geologikoaren ingurukoak hurbiltzeko gizarteari, martxoaren 26an, 27an…

2025ko martxoaren 26a

Bizkaia Aretoa - UPV/EHU

Abandoibarra, 3, Bilbo

Ingurumen erradioaktibitatea zaintzen

Ingurumenaren zaintza erradiologikoa funtsezko prozesua da ingurunean dagoen erradioaktibitatearekiko esposizioa kontrolatu eta minimizatzeko. Esposizio horren jatorria naturala edo instalazio nuklearren eta erradioaktiboen operazioetatik eratorritakoa izan daiteke. Herritarrentzako seguruak diren erradiazio-mailak mugen barruan mantenduko direla bermatzeko, airearen, uraren, lurzoruaren eta biotaren -flora eta fauna- analisiak eta neurketak egiten dira erradioaktibitate-iturritik hurbil…

2025ko apirilaren 9a

Bidebarrieta Kulturgunea

Bidebarrieta kalea, 4, Bilbo