Mikrobiologia eta osasuna
Albiste itxaropentsua ekarri digu asteon Juanma Gallegok: aurrenekoz, zientzialariak gai izan dira ulertzeko DNA suntsitzeko eta minbizia abiatzeko gai den molekula kartzinogeno baten portaera argitzeko, maila molekularrean. Oro har, bazekiten E. colli bakterioaren andui zehatz batzuek kolon eta ondesteko minbiziarekin harremana zutela, kolibaktina izeneko molekulak genotoxikoa sortzen dutelako. Ikerketan parte hartu duen Emily Balskus ikertzaileak dio kolibaktinak ziklopropano-eraztuna duela. Ikertzaileek sumatzen dute egitura kimiko hori “arma” gisa erabiltzen duela kolibaktinak.
Artikulu honen bitartez, mikrobiota zer den azaldu digute. Hasteko, mikroorganismoen komunitateari deritzo, eta gure gorputzeko hainbat ataletan (ahoa, azala, hesteak,..) mikrobiota desberdinak ditugula azaltzen digu Asier Fullaondok, Genetika irakaslea UPV/EHUn. Ildo horri jarraiki, berriki argitaratu den lan bati egiten dio erreferentzia autoreak, zehazki, gure hesteetako mikrobiotaren eta depresioaren arteko erlazioa azaltzen duenari. Ikerketa horretan aurkitu dute Coprococcus eta Dialister bakterio kantitatea txikiagoa aurkitzen dela depresioa duten gaixoetan, pertsona osasuntsuekin alderatuz. Horretaz gain, ikusi dute hesteetako bakterioek sortzen dituzten hainbat konposatu kimikok eragina dutela gure nerbio sisteman.
Kimika
2016ko negutik 2017ko negura 41 konposatu organiko kutsatzaileren denbora-banaketa eta banaketa espaziala aztertu du ikerketak batek hiru estuarioetan: Bilbon, Plentzian eta Gernikan. Antiinflamatorioak, hipertentsiboak, kafeina, gozagarri artifiziala eta korrosio inhibitzaileak izan dira presentzia handiena izan dutenak. Adibidez, kafeina aztertutako lagin guztietan topatu da.
Masa-espektometriari buruzko beste kapitulu bat daukagu irakurgai honetan. Bertan, kontatzen digute duela zenbait urte, landare-nahastura batzuk agertu zirela merkatuan, eta intsentsuak zirela esaten zen arren, errez gero kalamuaren antzeko efektua zutela. Produktu horiek kontsumitzen ari ziren baina haietan ez zen aurkitzen toxikologia forentsearen laborategietako ohiko analisietan detektatzen diren drogetatik bakar bat ere. Hortaz, analisi-modu gidatuarekin ikusi ezin ziren konposatuak ikertzeko, masa-espektronomia erabili zuten. Ikusi zuten landare-nahastura horretan kannabinoide sintetikoak zeudela. Irakur ezazue osorik!
Ingurumena
Tenperatura altuen eta egonkortasun atmosferikoaren ondorioz, airearen kutsadurak gora egin du. Munduko Osasun Erakundearen irizpideen arabera, gehienez 50 mikrogramo PM10 partikula antzeman beharko lirateke metro kubo bakoitzeko. Azken egunetan, Euskal Herri osoko hogei bat neurgailuk gainditu dute kutsadura maila hori, eguneko uneren batean. Berriak azaltzen digu normalean ibilgailuak eta fabrikak izaten direla partikula kutsagarriak isurtzen dituztenak baina kasu honetan tenperatura altuek eta prezipitaziorik ezak ekarri dute kutsadura airean pilatzea.
Eboluzioa
Elhuyar aldizkariak jakinarazten digunez, duela 200.000 urte inguru Praileaitz I kobazuloan (Deba, Gipuzkoa) gizakiak egon zirela erakusten duten aztarnak topatu dituzte. Horien artean, haiek erabilitako harrizko tresnak eta jandako animalien fosilak, tartean elefanteen familiako ugaztun handi baten hezurrak. Xabier Peñalver Iribarren Aranzadiko arkeologoak eman ditu aurkikuntza honen xehetasunak.
Geologia
Arantza Aranburu geologoari egin diote elkarrizketa Baleiken. Azken milaka urteotako klima nolakoa izan den zehaztasun handiz jakin dezakete ikertzaileek kobazuloetako estalagmitei esker. Zehazki horretan dihardu Aranburuk, inguruko kobazulotan. Ikertzaileak dioen moduan estalagmitak iraganeko klimaren “kutxa beltzak” dira: “Estalagmitek gordetzen dute ondoen kanpoko batezbesteko tenperaturaren erregistroa”. Estalagmitek gordetzen duten informazioa ezagutzeko, jo ezazue artikulura!
Dibulgazioa
Josu Lopez Gazpiok orain arte Zientzia Kaieran idatzi dituen artikuluak laburbildu ditu honetan. Bertan, zientziaren dibulgazioan egin dituen piezak ikusteko aukera izango du irakurleak. Askotariko gaiak izan ditu mintzagai eta testu ugaritan baliatu du umorea. Oro har, kimikaria izanda, elikaduran eta elikagaien osagaiak izan ditu dibulgazio-gai nagusi. Uste okerrei ere lekua egin die, homeopatiak ezkutatzen dituen datuei buruz aritu izan da, adibidez. Baina badira beste hainbat. Artikulu honetan bilduma interesgarri honen esteka guztiak topatuko dituzue! Ez galdu!
Hizkuntzalaritza konputazionala
Itziar Gonzalez-Dios, Ixa taldeko ikertzailea eta Euskal Hizkuntza eta Komunikazioa saileko irakaslea EHUn, elkarrizketatu du Ana Galarragak. Hizkuntzalari konputazionala da bera baina hasieran letretatik jo zuela kontatzen du. Geroztik, letrak eta matematikak osagarriak izan daitezkeela ikusi zuen. Adibide bat jartzen du Gonzalez-Diosek: “Adibidez, hitz baten maiztasuna neurtzeko. Imajinatu eskuz zenbatu beharko banu zenbat aldiz agertzen den hitz jakin bat corpus batean… Horretarako daude makinak”.
Medikuntza
Sansar C. Sharma New Yorkeko Medical Collegeko ikertzailea elkarrizketatu dute Berrian. Munduko glaukoma aditurik handienetakoa da eta berriki UPV/EHUk honoris causa doktore izendatu du, arlo horretan egindako ikerketengatik. Otsailaren hasieran Sopelako hondartzan aurkitu zuten baleari buruz mintzatu da, izan ere, bere ikasle izandako Vecino doktoreak begi bat erauzi zion animaliari, UPV/EHUn ikertzeko. Sharmak balearen begiak glaukoma sendatzen nola lagundu dezakeen azaldu du tartean. Glaukomari buruz gehiago jakiteko, ez galdu elkarrizketa interesgarri hau!
Asteon zientzia begi-bistan igandeetako atala da. Astean zehar sarean zientzia euskaraz jorratu duten artikuluak biltzen ditugu. Begi-bistan duguna erreparatuz, Interneteko “zientzia” antzeman, jaso eta laburbiltzea da gure helburua.
Egileaz: Uxue Razkin kazetaria da.